Jesteś tutaj: Strona główna » Szkoła » Wybitni polscy elektrycy

Wybitni polscy elektrycy

W czerwcu 2019 roku przypada 100 – lecie powstania Stowarzyszenia Elektryków Polskich – twórczej organizacji pozarządowej o charakterze naukowo – technicznym zrzeszającej elektryków polskiego pochodzenia z całego świata. Organizacja ta, działająca na rzecz społeczeństwa oraz swoich członków, dzięki otwartej formule członkostwa zrzesza zarówno inżynierów, jak i techników oraz młodych adeptów (uczniów techników i zasadniczych szkół zawodowych oraz szkół branżowych) szeroko rozumianej elektryki.
W związku z przypadającą 100 rocznicą Powstania SEP Zespół Nauczycieli Przedmiotów Zawodowych Elektrycznych przygotował cykl materiałów prezentujących sylwetki wybitnych polskich elektryków.

Profesor dr inż. STANISŁAW FRYZE (1885 – 1964)
Pionier elektrotechniki, nauczyciel i wychowawca wielu pokoleń polskiej młodzieży akademickiej. Członek Rzeczywisty PAN, profesor Politechniki Lwowskiej i Politechniki Śląskiej.

Wspominając postać Stanisława Fryzego można o Nim mówić jako o niezaprzeczalnej indywidualności, o prawym, rzetelnym i szlachetnym człowieku, można mówić o Jego niełatwej drodze, którą przeszedł w życiu od elektromontera do zasłużonego Profesora wyższych uczelni, niezapomnianego wychowawcy kilku pokoleń polskich elektrotechników, można w końcu również mówić o Jego działalności, jako wybitnego uczonego, jako Członka Rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk.
Okres twórczej i bardzo owocnej pracy naukowej Profesora Stanisława Fryzego to blisko 40-letni przedział czasu. Za początek tego okresu można uznać rok 1924. W tym bowiem roku w trzech kolejnych zeszytach Przeglądu Elektrotechnicznego ukazał się po raz pierwszy cykl Jego artykułów pod wspólnym tytułem: „Nowa teoria ogólnego obwodu elektrycznego”. Była to praca doktorska, pierwsza w Polsce praca naukowa z elektrotechniki, w której autor posłużył się metodą symboliczną, stawiającą w Polsce dopiero pierwsze kroki.
Istotą tej pracy było oparcie analizy skomplikowanych obwodów elektrycznych na ich – zwanych przez Profesora Fryzego – stanach wyróżnionych. W 1934 roku Profesor Stanisław Fryze opublikował pracę syntetyzującą i zamykającą w pewnym sensie konsekwentnie rozwijaną od 1924 roku własną ogólną teorię obwodu elektrycznego. Jest to bardzo obszerna praca pod tytułem „Ogólna teoria transfiguracji obwodów elektrycznych” opublikowana w pięciu kolejnych numerach Przeglądu Elektrotechnicznego. Bogaty dorobek naukowy, unikalne prace publikowane przez Profesora Stanisława Fryzego na przestrzeni dziesięcioleci, przyniosły Mu powszechny szacunek i uznanie w środowisku.
Prezes PAN-u Janusz Groszkowski tak mówił o Profesorze Stanisławie Fryzym w 1965 roku:
„Pamiętamy Go dziś tak dobrze, jak tylko na to pozwala pamięć ludzka, zdolna zachować obraz człowieka. Jego to zasługa, potrafił bowiem na ludziach i sprawach wywrzeć wpływ głęboki, wpływ trudno poddający się niszczącemu działaniu czasu. Był wybitnym znawcą przedmiotu swej pracy badawczej, praktycznej i dydaktycznej. Był człowiekiem o umyśle niezwykle dociekliwym, krytycznym i dążącym do spożytkowania dla ludzkiego dobra poznanych praw przyrody. Miał w sobie ogrom pasji poznawczej, która udzielała się kolegom i uczniom. I miał tyleż samo zrozumienia dla potrzeb życia wobec nauki.”

Profesor Stanisław Fryze w 1989 roku uzyskał pośmiertnie godność Członka Honorowego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. W celu upamiętnienia Jego zasług dla rozwoju polskiej elektryki uchwałą Zarządu Głównego SEP w dniu 25 listopada 1999 r. został ustanowiony Medal im. Profesora Stanisława Fryzego. Medal ten przyznawany jest członkom SEP, pracownikom nauki, nauczycielom akademickim lub szkół średnich inżynierom i technikom oraz instytucjom, szkołom lub organizacjom za wyróżniającą się działalność naukową i dydaktyczną w dziedzinie szeroko rozumianej elektryki.
We wrześniu 2015 roku uchwałą Zarządu Głównego Stowarzyszenia Elektryków Polskich Medal im. Profesora Stanisława Fryzego został nadany Zespołowi Szkół Mechaniczno – Energetycznych im. Tadeusza Kościuszki w Olsztynie, w uznaniu zasług w kształceniu nowych kadr technicznych dla potrzeb rynku lokalnego i unijnego, a także propagowanie wśród uczniów postępu technicznego i nowoczesnych technologii w zakresie elektryki i elektroniki.

W opracowaniu wykorzystano materiały z publikacji „Stanisław Fryze (1885 – 1964). Pionier elektrotechniki. Nauczyciel i wychowawca wielu pokoleń polskiej młodzieży akademickiej” wydanej przez SEP Odziały Gliwicki i Zagłębia Węglowego oraz Centralną Komisję ZG SEP.

Prof. dr hab. inż. JAN HENRYK OBRĄPALSKI (1881- 1958)
Wspaniały naukowiec, wybitny organizator życia gospodarczego na Górnym Śląsku. Współorganizator Politechniki Śląskiej, kierownik Katedry Energetyki, twórca specjalności elektroenergetyka na Wydziale Elektrycznym. Pionier polskiej elektrotechniki przemysłowej. Autor pierwszej w kraju książki z zakresu gospodarki elektroenergetycznej. W okresie okupacji przewodniczący konspiracyjnego zespołu elektryfikacji Polski w obecnych granicach.

Absolwent Wydziału Mechanicznego Instytutu Technologicznego w Petersburgu oraz Politechniki Berlińskiej. Pracę zawodową rozpoczął w 1908 r. w firmie Siemens w Sosnowcu, jako inżynier przy montażu maszyn i urządzeń elektrycznych, w prowadzonej w tym okresie na dużą skalę (jak na ówczesne warunki) elektryfikacji ciężkiego przemysłu, przede wszystkim kopalń i hut. Profesor Jan Henryk Obrąpalski był jednym z delegatów na zjeździe założycielskim Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1919 roku. W latach 1923-1926 był członkiem Komisji Elektryfikacji Polskiego Zagłębia Węglowego, która opracowała memoriał dla Wydziału Elektrycznego Ministerstwa Robót Publicznych, stanowiący podstawę do późniejszej elektryfikacji Zagłębia. Brał również udział w pracach Polskiego Komitetu Energetycznego i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. Od 1935r. działał w Centralnej Komisji Normalizacji Elektrycznej (CKNE),
a w 1939r. został jej przewodniczącym oraz przewodniczącym Komisji Redakcyjnej, która miała szczególne znaczenie, gdyż jej zadaniem było poddawanie ocenie merytorycznej i redakcyjnej każdej normy opracowanej w komisjach fachowych.
W 1924 roku Profesor Jan Obrąpalski rozpoczął na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej trwającą 35 lat działalność dydaktyczną, obejmując wykłady z elektrotechniki górniczo-hutniczej i napędów, jako przedmiotu uzupełniającego w Katedrze i Zakładzie Urządzeń Elektrycznych prof. Stanisława Odrowąża-Wysockiego. W 1928 roku został docentem, a w roku akademickim 1929/1930 uzyskał habilitację, piątą z kolei, na Wydziale Elektrycznym, uzyskując prawo „Venia docendi” (zezwolenie na wykładanie). Po zakończeniu II wojny światowej w 1946r. został profesorem kontraktowym na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach i zorganizował pierwszą w Polsce Katedrę Energetyki, zajmującą się zagadnieniami gospodarki elektroenergetycznej. W roku akademickim 1947-1948 był prodziekanem Wydziału Elektrycznego, a w 1948r. został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Energetyki. W 1956r. otrzymał nominację na profesora zwyczajnego i został kierownikiem Katedry Elektryfikacji Zakładów Przemysłowych powstałej z połączonych katedr Energetyki i Napędu Elektrycznego. W latach 1957-1958 brał czynny udział w pracach Komitetu Elektryfikacji Polski PAN, gdzie był członkiem prezydium, w pracach Państwowej Rady Energetycznej i wielu innych. Pracując w przemyśle i na Politechnice wychował wielu wybitnych inżynierów. Studenci, którzy słuchali wykładów Profesora, wspominają, że wykładał jasno, zrozumiale, posługując się piękną polszczyzną, w tempie umożliwiającym zrobienie notatek. Unikał teoretycznych zawiłości, ale żądał zrozumienia fizykalnej strony zjawiska.
Dorobek publikacyjny Profesora Jana Henryka Obrąpalskiego obejmuje ponad trzydzieści artykułów drukowanych w latach 1925-1938 w Przeglądzie Elektrotechnicznym, “Techniku” i “Technice Cieplnej”, sprawozdaniach i pracach Polskiego Komitetu Energetycznego, a ponadto siedem książek, z których “Elektryczne maszyny wyciągowe” i “Gospodarka energetyczna” doczekały się 3 wydań.
W uznaniu zasług dla rozwoju polskiej energetyki Profesor Obrąpalski w 1937 roku odznaczony został Krzyżem Kawalerskim orderu Polonia Restituta , a w 1959 roku uzyskał pośmiertnie godność Członka Honorowego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. W 2006 roku uchwałą XXXIII Zjazdu Delegatów SEP ustanowiono Medal im. Profesora Jana Obrąpalskiego , który nadawany jest członkom SEP oraz innym osobom za wybitną, twórczą pracę w dziedzinie elektryki, jak również za zasługi, osiągnięcia i działalność na polu naukowym, technicznym, pedagogicznym, zawodowym lub społecznym w każdym z działów lub specjalności elektrycznej.

W opracowaniu wykorzystano materiały z publikacji Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach (Instytut Elektroenergetyki i Sterowania Układów), wydanej przez SEP Odziały Gliwicki i Zagłębia Węglowego oraz Centralną Komisję ZG SEP.

Profesor inż. ALFONS HOFFMANN (1885-1963)
Pionier i współtwórca polskiej elektroenergetyki, utalentowany racjonalizator, budowniczy elektrowni wodnych, sieci elektrycznych i fabryki urządzeń grzejnych w Gródku, budowniczy pierwszego polskiego systemu elektroenergetycznego (Gródek – Toruń – Gdynia). Działacz społeczny, działacz państwowy w II RP, profesor Politechniki Gdańskiej, propagator energetyki wodnej.

Studiował w Königliche Technische Hochschule zu Danzig od 1905. Dyplom inżyniera elektryka otrzymał na Wydziale Maszynowym i Elektrotechnicznym (1911). Praktykę zawodową zdobył w przemyśle niemieckim w zakładach Garbe-Lahmeyer i Siemens-Schuckert w Akwizgranie (1911-13, 1918-19) oraz w Berlinie (1913-14, 1916-17) i na Pomorzu w Koronowie (1914-16).
Profesor inż. Alfons Hoffmann był niezwykle barwną postacią, przez całe życie wiele czasu i serca poświęcał pracy w organizacjach społeczno – zawodowych. Od czasów studenckich czynnie wspierał polskość, propagując język, muzykę i folklor polski. Jako student drugiego roku dyrygował chórem Lutnia w Gdańsku. Zakładał ogniska śpiewacze w Kartuzach, Wejherowie i Gdańsku. Kształcił dyrygentów w terenie. Przy chórze Lutnia założył Polski Komitet Kostiumowy zaopatrujący teatry ludowe w polskie stroje regionalne i historyczne (siermięgi, kontusze, i stroje góralskie). Zorganizował Gdański Związek Kaszubskich Kół Śpiewaczych , przekształcony w Pomorski Związek Kół Śpiewaczych . Organizował przedstawienia teatralne, koncerty i występy z polskimi tańcami narodowymi. W 1907 roku został przewodniczącym polskiego kółka studenckiego i członkiem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. W 1917 roku był współorganizatorem Berlińskich Obchodów 100-lecia Śmierci Tadeusza Kościuszki , a na zlocie Gniazd Sokolich w Berlinie w 1918 roku kierował pokazem tańców polskich w wykonaniu 100-osobowego Zespołu. Pracując w Akwizgranie dojeżdżał do polskich towarzystw śpiewaczych w Westfalii. W Berlinie uczestniczył w pracach polskiego chóru “Harmonia” oraz wykładał matematykę, fizykę i elektrotechnikę w Polskim Towarzystwie Przemysłowców i Stowarzyszeniu Metalowców. Organizował dokształcające kursy zawodowe dla polskich elektrotechników. Profesor inż. Alfons Hoffmann od 1918 roku organizował polską administrację Pomorza. Jako członek Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej działał na rzecz przyłączenia Pomorza i Gdańska do Polski. Wchodził także, z ramienia Polski w skład komisji ustalającej granicę między Polską, a Wolnym Miastem Gdańskiem.
W 1918 roku Profesor inż. Alfons Hoffmann wstąpił do Stowarzyszenia Techników w Poznaniu. Założył Toruńskie Koło SEP (1921 r.) i był jego pierwszym prezesem (1921-31). W 1924 r. koło SEP przekształciło się w Oddział , a Alfons Hoffmann został jego pierwszym prezesem. Już w roku 1923 został członkiem Zarządu Głównego SEP. Podczas V Walnego Zgromadzenia Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1933 r. w Warszawie, połączonego z XV Zjazdem Elektrotechnicznego Czechosłowackiego Związku, gościł 300 uczestników w Elektrowni Gródek. Był prezesem Stowarzyszenia Elektryków Polskich (w latach 1937-1938) oraz wiceprezesem (w latach 1938-1939).
Od 1920 r. Profesor inż. Alfons Hoffmann projektował i budował elektrownie oraz sieci elektroenergetyczne, stworzył połączony system elektroenergetyczny Pomorza i Poznańskiego (Wielki Program Gródka), elektryfikował Gdynię, wprowadzał pionierskie rozwiązania techniczne, np. prace pod napięciem. Promował korzystanie z energii elektrycznej poprzez produkcję sprzętu grzejnego i prowadzenie szkoleń. Dla budowanych linii przesyłowych 60 kV opracował i opatentował izolator wiszący, produkowany przez fabrykę porcelany w Ćmielowie. Osprzęt sieciowy, izolatory i przewody były poddawane próbom mechanicznym i elektrycznym w zbudowanych przez niego i doskonale wyposażonych laboratoriach wysokich napięć i wytrzymałości materiałów, z generatorem probierczym do 50 000 kV. Około 1935 roku, po raz pierwszy w kraju wprowadził pracę pod napięciem w liniach 60 kV, przy wymianie uszkodzonych izolatorów. Ponadto był wielkim propagatorem grzejnictwa elektrycznego i stosowania energii elektrycznej
w gospodarstwach domowych. W latach 1932-33 pod jego kierownictwem zbudowano w Gródku Fabrykę Grzejników Elektrycznych o doskonałej jakości, która produkowała kuchenki domowe, bojlery, grzejniki i żelazka elektryczne oraz duże kuchnie elektryczne, np. do statków pasażerskich takich jak m/s Sobieski.
Po zakończeniu wojny, od 1945 roku Profesor Alfons Hoffmann kierował odbudową elektrowni wodnych Bielkowo i Łapino na Raduni oraz w Dychowie na Bobrze. Kształcił kierowników i maszynistów siłowni wodnych całej Polski na kilkutygodniowych kursach w Żurze i Straszynie, m. in. z zakresu budowy turbin wodnych i hydrologii. Przy odbudowie kraju pracował tylko do roku 1949. Odsunięty od tych działań ze względów politycznych, znalazł pracę na Politechnice Gdańskiej u prof. Kazimierza Kopeckiego, który chętnie zatrudnił swego dawnego dyrektora. W latach 1949 – 1955 Profesor Hoffman wykładał tam Elektrownie wodne, Sieci elektryczne i Grzejnictwo .
W latach 1955 – 1958 pełnił funkcję generalnego projektanta w Biurze Studiów Gospodarki Wodnej PAN oraz kierownika Zakładu Konstrukcji Wodnych i Śródlądowych w Instytucie Budownictwa Wodnego PAN, gdzie w roku 1957 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Po przejściu na emeryturę (w 1958 roku) nadal był czynny zawodowo. Opracował m.in. koncepcję ogrzewania akumulacyjnego dla odbudowującego się zamku-muzeum w Malborku. Dla Hydroprojektu-Warszawa opracował kataster teoretycznych zasobów sił wodnych w Polsce, a wraz z synem Marianem (specjalistą w dziedzinie energetyki wodnej) — kataster technicznych zasobów wszystkich większych krajowych rzek . Wystąpił także z koncepcją budowy elektrowni szczytowo-pompowej na Jeziorze Żarnowieckim — Elektrownia Wodna Żarnowiec zrealizowana w latach 1973-83, ma moc 716 MW i jest największą w Polsce elektrownią szczytowo-pompową.
Za swoje wybitne zasługi w pracy na rzecz rozwoju polskiego systemu elektroenergetycznego Profesor inż. Alfons Hoffman został uhonorowany następującymi odznaczeniami : Złotym Krzyżem Zasługi (1925r.), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1961r.), Złotą Odznaką Honorową Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Złotą Odznaką Honorowa Naczelnej Organizacji Technicznej, Złotą Odznaką Miasta Gdańska . W 1961 roku otrzymał także
tytuł członka honorowego SEP.
W celu upamiętnienia Jego zasług dla rozwoju polskiej energetyki, uchwałą Zarządu Głównego SEP w 2004 r. został ustanowiony Medal im. Profesora Alfonsa Hoffmanna. Medal ten przyznawany jest członkom SEP, pracownikom nauki, nauczycielom akademickim lub szkół średnich inżynierom i technikom oraz instytucjom, szkołom lub organizacjom za wyróżniającą się działalność naukową i dydaktyczną w dziedzinie szeroko rozumianej elektryki. Decyzją Zarządu Głównego SEP rok 2015 ustanowiono Rokiem prof. Alfonsa Hoffmanna.

W opracowaniu wykorzystano materiały ze zbioru autorstwa Andrzeja Maruszaka:
1. Tadeusz Domżalski: “Profesor inż. Alfons Hoffmann (1885-1963)”. INPE № 68-69 rok XI maj-czerw.2005, ISSN 1234-0081, ss. 91-99.
2. Tadeusz Domżalski: “W hołdzie Profesorowi Inżynierowi Alfonsowi Hoffmannowi”. 100-lecie Wydz. EiA Polit. Gdańskiej, 2005.
3. Zbigniew Białkiewicz, T. Domżalski: “Profesor Alfons Hoffmann (1885-1963)”. 100-lecie Wydz. EiA Polit. Gdańskiej, 2005.
4. Lidia Zuba: “Życiorys i działalność Prof. Inż. Alfonsa Hoffmanna”. 100-lecie Wydz. EiA Polit. Gdańskiej, 2005.
5. Józef Borzyszkowski: “Prof. Inż. Alfons Hoffmann – działacz społeczny i niepodległościowy Pomorza”. 100-lecie Wydz. EiA Polit. Gdańskiej, 2005.
6. Redakcja: “Prof. inż. Alfons Hoffmann”. Energetyka Wodna. https://agroenergetyka.pl, dostęp 15/7/2015.

KAROL FRANCISZEK POLLAK (1859 – 1928 )
Elektryk, przedsiębiorca i wynalazca nazywany Polskim Edisonem, pionier polskiego przemysłu akumulatorowego.

Był synem pochodzącego z Moraw oraz osiadłego w Sanoku drukarza, księgarza i wydawcy Karola Pollaka i Marii, z domu Zaręba.
Właściwie nazywał się Franciszek Karol Pollak, jednak używał imienia Karol. Uczył się w Sanoku, Stryju i Lwowie, wykazując duże uzdolnienia techniczne. W latach młodości pracował wykonując instalacje elektryczne. W 1883 roku rozpoczął pracę w laboratoriach brytyjskiej firmy The Patent Utilisation Co. Już w tym
okresie skonstruował i opatentował kilka wynalazków. W 1885 studiował elektrotechnikę na Politechnice w Berlinie – Charlottenburgu.

W Berlinie Karol Pollak przez kilka lat prowadził fabrykę sprzętu elektrotechnicznego G. Wehr Telegraphen-Bau-Anstalt, a następnie powrócił do Wielkiej Brytanii w celu eksploatacji swoich patentów, które przekazał pod zanglicyzowaną formą swojego imienia, jako „Charles Pollak”. W 1886 roku został dyrektorem
paryskiego przedsiębiorstwa eksploatującego tramwaje elektryczne jego pomysłu. Równocześnie pracował nad budową akumulatorów, co przyniosło mu
duże sukcesy i rozgłos. Założył fabryki akumulatorów Accomulatoren-Werke System Pollak we Frankfurcie nad Menem oraz w Liessing w Austrii, również inne firmy produkowały akumulatory na jego licencji. Prezentował akumulatory na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie w 1894, podczas której otrzymał dyplom honorowy. W 1899 roku założył własne laboratorium i prowadził dalsze badania. Karol Franciszek Pollak miał imponujący dorobek wynalazczy, na swoje wynalazki uzyskał łącznie 98 patentów (amerykańskich, angielskich, austriackich, francuskich, niemieckich i szwajcarskich). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1922 roku powrócił do kraju i w 1923 roku założył w miejscowości Biała fabrykę akumulatorów, która istnieje do dziś. Firma rozpoczęła działalność pod nazwą Polskie Towarzystwo Akumulatorowe, a współzałożycielem przedsiębiorstwa był profesor Ignacy Mościcki, późniejszy prezydent Polski, Karol Pollak był jego pierwszym dyrektorem.

Jego liczne wynalazki dotyczą różnych dziedzin, są wśród nich napędy elektryczne, opracowanie maszyny drukarskiej do druku w kolorze i rodzaj mikrofonu. Główna działalność dotyczyła jednak chemicznych źródeł energii – ogniw galwanicznych i akumulatorów elektrycznych. Skonstruował także prostowniki komutatorowe i elektrolityczne. Jako pierwszy zaproponował w 1895 roku zastosowanie prostowniczego układu mostkowego. W 1896 roku Karol Pollak wynalazł również kondensator elektrolityczny. Posiadał także patent na produkcję akumulatorów ołowiowo-kwasowych.
W uznaniu zasług dla działalności i wkładu w rozwój elektrotechniki światowej Karol Franciszek Pollak w 1924 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej. Odznaczony został także Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.

Układ prostownika mostkowego z patentu Karola Pollaka

Akumulator konstrukcji Karola Pollaka

W opracowaniu wykorzystano materiały z publikacji prof. Stanisława Odrowąża Wysockiego oraz dr inż. Piotra Szymczaka.

Józef Herman Osiński (1738-1802)
Polski duchowny katolicki, który w zakonie pijarów przybrał imię Kazimierz, nazywany pierwszym elektrykiem polskim, pionier techniki odgromowej, pedagog, autor i tłumacz wielu prac z zakresu fizyki, chemii oraz metalurgii, zajmował się również botaniką, pionier fizjologii roślin w Polsce.

Urodzony 4 marca w Dobrzykowie koło Płocka. Do zakonu Pijarów wstąpił w 1755 roku, nowicjat odbył w Podolińcu. W latach 1757-60 studiował nauki humanistyczne w sławnym Kolegium Pijarskim w Rzeszowie oraz logikę i filozofię w Międzyrzeczu Koreckim. Po studiach został nauczycielem poetyki w Międzyrzeczu oraz w Warszawie. W latach 1764-65 ksiądz Osiński odbył w Warszawie studia teologiczne.
W 1768 roku wyjechał za granicę jako opiekun młodocianego Stanisława Sołtyka, późniejszego senatora oraz marszałka Sejmu Księstwa Warszawskiego, z rekomendacji wykładowcy fizyki, matematyki i filozofii w Collegium Nobilium, prowincjała zakonu Pijarów – Antoniego Wiśniewskiego, który w roku 1752 założył pierwszą w Polsce pracownię fizyki doświadczalnej. W Wiedniu oraz Paryżu zgłębiał tajniki najnowszej wiedzy z dziedziny fizyki, chemii i botaniki. Jego ówczesny podopieczny – Stanisław Sołtyk – wspominał po śmierci ks. Osińskiego, że jego opiekun podczas tych studiów “Po kilka dni z pokoju nie wychodził, odzieży nie odmieniał, prawie bez pokarmu dni i noce na nauce trawił…”.
Po powrocie do Warszawy ks. Józef Herman Osiński wykładał filozofię i matematykę w Collegium Nobilium przedstawiając ostatnie osiągnięcia tych nauk i najnowsze instrumenty fizyczne. Jesienią 1783 został wybrany na konsultora polskiej prowincji pijarów, a następnie został superiorem domu (1787-79) i rektorem Szkoły Pijarskiej w Łomży (1790-92).
W 1779 roku ks. Osiński zorganizował pierwszą w Warszawie szkolną pracownię chemiczną i wykłady publiczne z bezpłatnymi pokazami doświadczeń fizycznych. Treść tych wykładów – na wysokim poziomie naukowym – odpowiadała treści Jego książki pod tytułem “Fizyka doświadczeniami stwierdzona”, napisanej na podstawie prac E. Mariotte’a (w zakresie mechaniki), I. Newtona (w dziedzinie optyki) i B. Franklina (w dziedzinie elektryczności). Był to nowoczesny podręcznik fizyki z obszernym rozdz. IV poświęconym elektryczności, magnetyzmowi oraz galwanizmowi. Zarówno w książce jak i w wykładach Józef Herman Osiński uwzględniał praktyczne zastosowania wykładanej wiedzy – objaśniał np. zasady działania pomp, urządzeń stosowanych w młynach, tartakach itp. Jego “Fizyka doświadczeniami stwierdzona” znalazła zastosowanie tylko w niektórych szkołach, ponieważ nie została zatwierdzona jako podręcznik szkolny w wyniku niechęci części członków Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych i Komisji Edukacji Narodowej do szkolnictwa pijarskiego.
Ks. Józef Herman Osiński napisał również pierwszy polski podręcznik z dziedziny metalurgii żelaza (opracowany na podstawie literatury francuskiej) pod tytułem: “Nauka o gatunkach i szukaniu rudy żelaznej”. Podręcznik ten dostarczał wiedzy na temat wydobywania i wstępnej przeróbki rud, techniki otrzymywania wysokich temperatur oraz budowy i eksploatacji urządzeń wielkopiecowych. W kolejnej książce pod tytułem “Opisanie polskich żelaza fabryk” przedstawił charakterystykę i atlas 48 gatunków rud żelaza, ułożył „tabelę generalną pieców wielkich w Koronie i na Litwie tudzież dymarek”, opisał 10 fabryk żelaza, podał przegląd literatury dotyczącej rozmieszczenia złóż rudy i jej eksploatacji oraz bardzo przydatny słownik górniczo-hutniczy obejmujący 164 hasła. Za to dzieło i za podręcznik fizyki został odznaczony przez króla Stanisława Augusta złotym medalem Merentibus.
W następnym dziele pt.: “Gatunki powietrza odmienne od tego, w którym żyjemy”, z dziedziny botaniki i dzisiejszej chemii, ks. Osiński przedstawił stan ówczesnej wiedzy o gazach oraz wyniki własnych badań nad zachowaniem roślin w środowisku niektórych gazów, a także mechanizm regeneracji powietrza przy pomocy roślin zielonych.
W roku 1784 Józef Herman Osiński wydał pierwszą książkę z elektrotechniki w Polsce pod tytułem: “Sposób ubezpieczający życie i majątki od piorunów”, za którą otrzymał złoty medal od króla Stanisława Augusta. Książka ta dostarczała wskazówek, jak należy konstruować i zakładać piorunochrony oraz przedstawiała poradnik ratowania osób porażonych piorunami. Ówczesny biskup płocki Michał Poniatowski zalecił duchowieństwu instalowanie takich piorunochronów w podległej mu diecezji. Pierwszy piorunochron założono w Warszawie w 1778 roku, a były to czasy kiedy wierzono, że biciem w dzwony można ustrzec się od skutków wyładowań atmosferycznych. Ks. Osiński był również autorem broszury pod tytułem: “Robota machiny powietrznej pana Mongolfier” podchwytując zainteresowanie społeczeństwa polskiego aeronautyką i pierwszymi lotami balonów. W broszurze tej objaśnił zasady budowy i lotu balonów.
Ks. Józef Herman Osiński zmarł w Warszawie 13 marca 1802 roku. Do końca życia zajmował się badaniami fotosyntezy u roślin zielonych oraz śledził rozwój fizyki i chemii.
Na mocy uchwały Zarządu Głównego Stowarzyszenia Elektryków Polskich ks. Józef Herman Osiński był patronem SEP w 2018 roku.

W opracowaniu wykorzystano materiały z następujących publikacji:
[1 ] Świstuń F., Kronika gimnazyum rzeszowskiego /w:/ Sprawozdanie dyrekcyi c.k. Wyższego Gimnazyum w Rzeszowie za r. szk. 1885/6, Rzeszów 1886,
[2] Swieboda J., Collegium Ressoviense w życiu Polaków 1658-1983, Rzeszów 1983; [3] Adamowski M., Ruch niepodległościowy w I. państwowym gimnazjum im. ks. St. Konarskiego w Rzeszowie w latach 1800-1920 (zarys) /w:/ Sprawozdanie Dyrekcji I. Państwowego Gimnazjum za r. szk. 1935/36, Rzeszów 1936, s. V;[4] Ochenduszko T., Jakubowski Z., Kisiel R., Dzieje I Gimnazjum w Rzeszowie; [5] Taff J.H., Ks. Józef Herman Osiński – w gronie pijarów, Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej Nr 44; [6] Ochenduszko T., Kolegium pijarskie w Rzeszowie w okresie pobytu w nim Józefa Hermana Osińskiego, Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej Nr 44; [7] Masłowski G., Wkład Józefa Hermana Osińskiego w rozwój ochrony odgromowej w Polsce, Zeszyty Naukowe Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej Nr 44.

Profesor dr hab. inż. Andrzej Witold Sowa (1951 – 2013)
Elektrotechnik, specjalista w zakresie kompatybilności elektromagnetycznej i techniki wysokich napięć, wybitny naukowiec, wielki autorytet w swojej dziedzinie, zarówno w kraju, jak i za granicą oraz ceniony wykładowca, kierownik Katedry Telekomunikacji i Aparatury Elektronicznej Wydziału Elektrycznego Politechniki Białostockiej.

W latach 1969-1974 odbył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, które ukończył uzyskując tytuł magistra inżyniera w dziedzinie elektrotechniki, specjalność automatyka. Stopnie doktora nauk technicznych i doktora habilitowanego uzyskał również w Politechnice Warszawskiej, odpowiednio w latach 1979 i 1992. Ukoronowaniem jego kariery naukowej było nadanie mu tytułu profesora zwyczajnego 24 października 2012 roku.

W początkowym okresie swoich badań naukowych profesor Andrzej Sowa prowadził opracowania analityczne i badania laboratoryjno-terenowe dotyczące oddziaływania szybkozmiennych impulsów elektromagnetycznych na rozbudowane systemy elektroniczne. Rezultatem tych prac było opracowanie rozprawy doktorskiej pt.: „Metody wyznaczania udarów probierczych do odtwarzania narażeń układów sterowniczych przepięciami indukowanymi pochodzenia atmosferycznego”. W latach 1979-1992 profesor Sowa prowadził badania terenowe w obiektach rzeczywistych, badania laboratoryjne oraz analizy teoretyczne, których celem było opracowanie zasad wyznaczania rozpływu prądów piorunowych w urządzeniach piorunochronnych i przewodzących elementach konstrukcji różnorodnych obiektów budowlanych, określenie narażeń piorunowych różnorodnych systemów elektronicznych oraz opracowanie metod symulacji narażeń piorunowych w rzeczywistych obiektach budowlanych. Pod jego kierownictwem zostały wówczas opracowane i wykonane nowatorskie badania zagrożeń piorunowych w obiektach telekomunikacyjnych. Zdobyte doświadczenia oraz otrzymane wyniki badań pozwoliły na przygotowanie rozprawy habilitacyjnej pt.: „Analiza zagrożenia piorunowego urządzeń elektronicznych”.

Profesor Andrzej Sowa swoją drogę zawodową związał głównie z Politechniką Białostocką, gdzie na stanowiskach naukowo-dydaktycznych przepracował blisko 35 lat. Od roku 1992 pełnił funkcję kierownika Zakładu Aparatury Elektronicznej, obecnie pod nazwą Katedra Telekomunikacji i Aparatury Elektronicznej. W tym okresie jego zainteresowania zawodowe koncentrowały się wokół zagadnień ochrony odgromowej obiektów budowlanych, ochrony przepięciowej urządzeń i systemów elektronicznych, kompatybilności elektromagnetycznej oraz wysokonapięciowej techniki pomiarowej. W ramach międzynarodowej współpracy naukowej kilkakrotnie przebywał także na kilkumiesięcznych stażach w Uniwersytetach Technicznych w Wiedniu i Uppsali.

W toku swojej kariery naukowej profesor Andrzej Sowa starał się podejmować działania zmierzające do zastosowania wyników swoich badań naukowych w praktyce. Był kierownikiem zespołu, który opracował koncepcje i zbudował prototypy serii generatorów wytwarzających udary napięciowe, prądowe i napięciowo-prądowe o różnych kształtach. Część z tych rozwiązań zostało wdrożonych do produkcji w Instytucie Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów we Wrocławiu. Doświadczenia zdobyte przy realizacji prototypów generatorów wykorzystano przy budowie generatorów wytwarzających napięcia udarowe o wartości szczytowej do 120 kV i o nanosekundowym charakterze zmian, które we współpracy z układem anten, tworzyły stanowisko do badania odporności urządzeń na działanie impulsu elektromagnetycznego powstającego podczas wybuchu jądrowego. Stanowiska takie wykonano dla Wojskowego Instytutu Łączności oraz dla Instytutu Telekomunikacji i Akustyki Politechniki Wrocławskiej.

Pod kierunkiem profesora Andrzeja Sowy powstał na Politechnice Białostockiej kilkuosobowy zespół zajmujący się prowadzeniem kompleksowych analiz numerycznych oraz badań terenowych i laboratoryjnych w dziedzinie ochrony odgromowej obiektów budowlanych, ograniczania zagrożeń stwarzanych przez przepięcia występujące w instalacji elektrycznej i obwodach sygnałowych, ochrony istot żywych przed zagrożeniami stwarzanymi przez rozpływający się prąd piorunowy, zarządzania ryzykiem wywołanym przez wyładowania piorunowe oraz kompatybilności elektromagnetycznej urządzeń systemów elektrycznych i elektronicznych. Dzięki pracom jego zespołu rozwinięto w kraju tematykę piorunowych narażeń elektromagnetycznych oraz ochrony przed ich oddziaływaniem.

Profesor Andrzej Sowa należał do nielicznych w Polsce osób prowadzących oryginalne badania w zakresie ochrony urządzeń i systemów elektronicznych przed oddziaływaniem narażeń impulsowych, w szczególności ochrony przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Poruszane przez niego tematy badań znajdowały odzwierciedlenie w realizowanych pod jego kierunkiem rozprawach doktorskich. Osiągnięcia profesora w zakresie kształcenia i wychowania kadry naukowej obejmują 3 zakończone przewody doktorskie, 1 przewód doktorski w trakcie realizacji oraz 2 opinie o zakończonych już pracach doktorskich. Profesor opracował 2 recenzje podręczników i monografii oraz ok. 14 recenzji projektów badawczych. Był członkiem Komitetów Redakcyjnych czasopism Journal of Electronics and Electrical Engineering (Litwa) od 2011 r. oraz Elektroinstalator (Polska) od 2001 r., a także recenzentem czasopisma Wiadomości Elektrotechniczne.

Dorobek naukowy profesora jest imponujący, obejmuje ok. 550 pozycji. Był autorem 2 patentów, autorem lub współautorem 20 monografii i podręczników, ok. 300 artykułów w czasopismach, w tym 25 artykułów w czasopismach znajdujących się obecnie na liście filadelfijskiej, a także autorem lub współautorem ok. 260 wystąpień na konferencjach krajowych i międzynarodowych. Na uwagę zasługuje jego stały udział w cyklicznych konferencjach i sympozjach poświęconych kompleksowej ochronie odgromowej (International Conference on Lighting Protection ICLP, International Conference on Grounding and Earthing, International Conference on Lightning Physics and Effects) oraz kompatybilności elektromagnetycznej (Symposium on EMC in Beijing, Asia-Pacific Conference on EMC, Zurich EMC Symposium, IEEE International EMC, EMC Europe 2004, EUROEM 2004).

Profesor Andrzej W. Sowa w czasie wystąpienia na konferencji EMD 28 września 2006 r. w Kownie (fot. archiwum konferencji).

Profesor Andrzej Sowa działał aktywnie w instytucjach i towarzystwach naukowych w kraju i za granicą. Uczestniczył w pracach Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Sekcji Kompatybilności Elektromagnetycznej Polskiej Akademii Nauk, Polskiego Komitetu Ochrony Odgromowej SEP (od 1975 r. jako wiceprzewodniczący PKOO) oraz Komitetu Jakości Energii Elektrycznej przy SEP. Był członkiem komitetów naukowych i programowych wielu konferencji: Krajowe Sympozjum Kompatybilność Elektromagnetyczna w Elektrotechnice i Elektronice (EMC), Ogólnopolskie Sympozjum Inżynieria Wysokich Napięć (IW), II Kongres Intelligent Building Systems, International Conference on Electromagnetic Disturbances (EMD), International Carpathian Conference on EMC (ICC), a także członkiem Komitetu Organizacyjnego konferencji 26th International Conference on Lighting Protection (ICLP).

Dzięki prowadzonym przez siebie pracom profesor Andrzej Witold Sowa wniósł niezwykle istotny wkład w rozwój nowoczesnej ochrony odgromowej, w szczególności ochrony różnorodnych urządzeń i systemów elektrycznych i elektronicznych. Za swoją działalność był uhonorowany m. in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1994 r.) oraz Srebrną Odznaką Honorową SEP (2002 r.).

Jego najbliżsi współpracownicy wspominają go jednak przede wszystkim jako wspaniałego człowieka i kolegę, zawsze uśmiechniętego, ciepłego, którego cechowały praktyczna życiowa mądrość, otwartość, życzliwość i zawsze głęboki szacunek w kontaktach międzyludzkich.

W opracowaniu wykorzystano materiały autorstwa dr inż. Renaty Markowskiej – pracownika Wydziału Elektrycznego Politechniki Białostockiej.

Profesor Roman Kurdziel (1904 – 1978)
Prof. zw. Politechniki Wrocławskiej, mgr inż. elektryk, wykładowca politechnik polskich, wybitny specjalista w dziedzinie elektrotechniki.

Urodził się 4 września 1904r. w Przemyślu. W 1922r. ukończył Gimnazjum we Lwowie z wynikiem celującym i wstąpił na Politechnikę Lwowską na Oddział Elektrotechniczny Wydziału Mechanicznego. Dyplom inżyniera elektryka uzyskał 1.04.1930r. z ogólnym wynikiem celującym. W latach 1927–1930 był asystentem prof. dr Stanisława Fryzego. W latach 1930-31r. wykładał przedmioty elektrotechniczne w Państwowej Szkole Technicznej we Lwowie. W latach 1932–1936 jako kierownik elektrowni miejskiej w Kołomyi wykonywał projekty elektryfikacji województwa stanisławowskiego, linii wysokiego napięcia i stacji transformatorowych. W latach 1937–1939 pracował w kopalni soli potasowych Kałusz-Kołyń jako kierownik działu elektrycznego. W tym okresie wykonał szereg prowadzonych tam prac inwestycyjnych, a od października 1939r. do czerwca 1941r. pełnił funkcję głównego energetyka w tych zakładach. W okresie okupacji był zatrudniony w kopalni jako inżynier elektryk z dwukrotną przerwą spowodowaną aresztowaniem.

Działalność dydaktyczna
Profesor Roman Kurdziel w 1945r. został skierowany z Krakowa na Dolny Śląsk jako pełnomocnik Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów do odbudowy przemysłu. Pełnił również funkcję delegata Centralnego Zarządu Przemysłu Elektrotechnicznego na Dolny Śląsk. Za okres pionierskiej pracy został w 1947r. odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. W lutym 1946r. został powołany przez ówczesnego dziekana Wydziału Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Wrocławskiej, prof. Kazimierza Idaszewskiego, do prowadzenia pracy wykładowcy. Na zajęciach poruszał zagadnienia z zakresu urządzeń elektrycznych, oświetlenia elektrycznego, przyrządów rozdzielczych, techniki zabezpieczeń, budowy przekaźników, wybranych metod z matematyki stosowanej oraz elektrotechniki teoretycznej.
W latach 1950–1954 był kierownikiem Katedry Urządzeń Elektrycznych, a następnie w latach 1954–1969 kierownikiem Katedry Elektrotechniki Ogólnej. Ponadto w latach 1952–1954 pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego, a następnie w latach 1959–1962 prorektora do spraw nauczania. W latach 1962–1965 był prorektorem do spraw studiów dla pracujących. Po powstaniu w uczelni struktury instytutowej w latach 1969–1971 został kierownikiem Zakładu Elektrotechniki Teoretycznej i pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Podstaw Elektrotechniki i Elektrotechnologii. W latach 1965–1972 był przewodniczącym Rady Programowej Ośrodka Szkoleniowego NOT we Wrocławiu. W 1956r. uzyskał tytuł docenta, a następnie profesora nadzwyczajnego, tytuł profesora zwyczajnego uzyskał w 1970 r.

Działalność stowarzyszeniowa
Profesor Roman Kurdziel od 1961 r. był aktywnym członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, pełnił funkcję dyrektora w latach 1968–1969 i 1971–1972. Był członkiem założycielem oraz przez dwa lata przewodniczącym Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej. Był długoletnim członkiem SEP, w 1959r. został wiceprezesem Oddziału Wrocławskiego SEP oraz członkiem Oddziałowego Sądu Koleżeńskiego Oddziału Wrocławskiego SEP przez 4 kadencje w latach 1958–1959 i 1960–1963.

Osiągnięcia dydaktyczne i naukowe
Domeną naukowych zainteresowań profesora Romana Kurdziela była elektrotechnika teoretyczna. Wysoko cenił zastosowanie nowoczesnych metod matematycznych w elektrotechnice z jednoczesnym praktycznym ich wykorzystaniem. Na swoich wykładach z dużym uznaniem studentów przeprowadzał eksperymenty demonstrujące zjawiska fizyczne. Była to kontynuacja sposobu nauczania z okresu współpracy z prof. Fryzem na Politechnice Lwowskiej.
Profesor był autorem cennych opracowań, publikacji, monografii, podręczników i skryptów, w tym między innymi podręcznika z podstaw elektrotechniki dla zasadniczej szkoły zawodowej. Był również tłumaczem, redaktorem i opiniodawcą. W zakresie kształcenia kadry naukowej był promotorem sześciu rozpraw doktorskich. Studenci cenili go za wiedzę i przyjacielskie podejście, wychował wielu późniejszych elektryków.

W opracowaniu wykorzystano fragmenty artykułu z miesięcznika elektro.info 1-2/2018.

Inż. Jacek Szpotański (1927 – 2019 )
Prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich w latach 1981-1987 oraz 1990-1994

Jacek Szpotański pochodził ze szlacheckiego rodu Duninów, herbu Łabędź, wywodzącego się z XII w. Pierwsze oficjalne opisy działalności potomków rodu sięgają okresu panowania króla Bolesława Krzywoustego. Ród ten na przestrzeni wieków miał dziesiątki postaci zapisanych w historii Polski. Byli wśród nich rycerze, hierarchowie kościelni, urzędnicy dworscy, zarządcy ziemscy, urzędnicy miejscy, przemysłowcy, pisarze, poeci.

Jacek Szpotański urodził się 17 sierpnia 1927 r. w Warszawie. Jego ojcem był inżynier elektryk Kazimierz Szpotański, współzałożyciel i wieloletni prezes SEP, ale przede wszystkim założyciel największej w Polsce w okresie międzywojennym Fabryki Aparatów Elektrycznych. Pragnieniem ojca było, aby syn też był elektrykiem i potrafił kierować wielkim, stale rozwijającym się zakładem przemysłowym. Jacka, jako jeszcze ucznia szkoły podstawowej, zabierał w teren, gdzie były instalowane urządzenia wyprodukowane w fabryce. Już w czasie wojny ojciec zabrał Jacka na teren budowy, jak również na uroczyste uruchomienie linii 150 kV z Elektrowni Rożnów do Warszawy – pierwszego połączenia warszawskiego systemu energetycznego z siecią krajową. W czasie wojny tą linią Warszawa otrzymywała ok. 32 MW mocy. W tym czasie Jacek był uczniem szkoły zawodowej im. Konarskiego o kierunku elektrycznym. Zgodnie z programem szkoły odbył praktyki zawodowe w Zakładach Elektrotechnicznych Braci Borkowskich S.A. Jednak najtrudniejszą praktykę musiał odbywać w fabryce swojego ojca – FAE, gdzie nie tylko nie miał żadnych ulg, ale przeciwnie – zwiększone wymagania. Po ukończeniu szkoły w czerwcu 1944 r. uzyskał stopień czeladnika, a już od lipca ojciec zatrudnił go w swojej fabryce. Wieczorowo kontynuował naukę w liceum im. Rejtana. Maturę uzyskał w 1946r. i wtedy z zakładu pracy otrzymał skierowanie na studia dzienne w Szkole Inżynierskiej Wawelberga i Rotwanda. W czasie studiów podjął też pracę jako asystent w Katedrze Pomiarów Elektrycznych. Studia ukończył w 1950 r., kiedy już nastąpiło połączenie Szkoły Inżynierskiej z Politechniką Warszawską, otrzymując dyplom inżyniera elektryka Politechniki Warszawskiej.

Po ukończeniu studiów Jacek Szpotański nie mógł podjąć pracy w PPFAE (Pierwsza Państwowa Fabryka Aparatów Elektrycznych) – taką bowiem nazwę uzyskały zakłady Szpotańskiego po upaństwowieniu. Jako absolwent wyższej uczelni musiał odbyć tzw. nakaz pracy. Skierowano go do pracy w Kopalni Węgla Kleofas w Katowicach – Załężu. Początkowo pracował jako sztygar elektryczny, a następnie jako nadsztygar elektryczny. Dopiero w 1952 r. powrócił do Warszawy, zamieszkał z rodzicami na Żoliborzu i mógł rozpocząć pracę w energetyce zawodowej. Uczestniczył w pracach zespołów opracowujących koncepcje i plany rozwoju sieci przesyłowych 220 i 110 kV oraz rozdzielczych 110 kV i 15 kV na obszarze Okręgu Centralnego, w tym aglomeracji warszawskiej i aglomeracji łódzkiej.

Jacek Szpotański, pracując w biurze projektowym równocześnie studiował, w systemie wieczorowym, ekonomię na Uniwersytecie Łódzkim. Studia te ukończył w 1966 r., uzyskując tytuł magistra ekonomii. Oznaczało to, że odtąd był nie tylko inżynierem elektrykiem, ale równocześnie magistrem ekonomii. To równocześnie wzbudziło duże zainteresowanie jego osobą. Otrzymał propozycję objęcia stanowiska dyrektora ds. inwestycyjnych w Zakładzie Energetycznym Warszawa-Teren. Już po niecałym roku pracy został skierowany na roczny staż techniczny we Francji, organizowany przez francuskie Stowarzyszenie Organizacji Szkoleń we Francji (fr. Association pour l’organisation de stages en France). W ramach programu stażowego miał możliwość zapoznania się
z francuskimi producentami aparatów elektrycznych. W 1968 r. Jacek Szpotański objął stanowisko zastępcy dyrektora ds. sieci w Zjednoczeniu Energetyki, a od 1978 r. stanowisko zastępcy dyrektora departamentu planowania i rozwoju perspektywicznego w nowo utworzonym Ministerstwie Energetyki i Energii Atomowej (MEiEA). W kolejnych latach był dyrektorem departamentu eksploatacji i dyrektorem jednostki organizacyjnej MEiEA ds. sieci elektroenergetycznych. Po likwidacji MEiEA w 1981 r. został przeniesiony do nowo powstałego Ministerstwa Górnictwa i Energetyki na stanowisko wicedyrektora departamentu. Przeszedł na wcześniejszą emeryturę w 1982 r.
Inż. Jacek Szpotański wstąpił do Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1953 r. W kadencjach 1975–1977 i 1978–1980 pełnił funkcję wiceprezesa Oddziału Warszawskiego, a na przełomie lat 1977/78 pełnił obowiązki prezesa Oddziału Warszawskiego. Funkcję Prezesa SEP Jacek Szpotański objął w znamiennym okresie 16 miesięcy pierwszej „Solidarności” na Walnym Zjeździe Delegatów we Wrocławiu z rąk Tadeusza Dryzka, który prezesem SEP był przez poprzednie 20 lat – od 1961r. Inż. Jacek Szpotański był prezesem SEP
w kadencjach 1981-1984, 1984–1987 oraz 1990–1994, a kadencji 1994-1998 był członkiem Zarządu Głównego.

Jacek Szpotański miał wizję polskiej energetyki i roli, jaką powinno odgrywać Stowarzyszenie Elektryków Polskich . W odniesieniu do spraw energetyki zawodowej miał duże ograniczenia wynikające z ówczesnej sytuacji politycznej i gospodarczej kraju. W odniesieniu do SEP, takie ograniczenia występowały już w dużo mniejszym stopniu. W okresie, kiedy pełnił funkcję prezesa SEP, w stowarzyszeniu opracowano dziesiątki opinii, ekspertyz, koncepcji
i raportów w zakresie elektryki. Opracowania te były adresowane przede wszystkim do rządu, parlamentu i Polskiej Akademii Nauk (PAN).
Inż. Jacek Szpotański inspirował współpracę Stowarzyszenia Elektryków Polskich ze stowarzyszeniami elektryków w innych krajach, przede wszystkim Francji, Niemiec, Węgier i Włoch. Podtrzymywał organizowanie na przemian Dni Elektryki Polskiej w tych krajach i w Polsce Dni Elektryki – Francji, Niemiec i Węgier. Był inicjatorem ustanowienia Dnia Elektryka – 10 czerwca, uroczystości organizowanej przez SEP. Po kilku latach polski dzień elektryka został podjęty przez stowarzyszenia w innych krajach i przyjął nazwę „Międzynarodowy Dzień Elektryka”.
Ważnym osiągnięciem było ożywienie działalności BBJ – Biura Badawczego ds. Jakości SEP, a następnie ulokowanie jego poszczególnych jednostek na terenie Instytutu Elektrotechniki
w Międzylesiu.

Jacek Szpotański był również inicjatorem współpracy ze stowarzyszeniami niezrzeszonymi w Naczelnej Organizacji Technicznej, jak SARP, PTE.
Inż. Jacek Szpotański był członkiem wielu organizacji technicznych, gospodarczych i społecznych. Między innymi: CIGRÉ (fr. Conseil International des Grands Réseaux Électriques), UNIPEDE (ang. International Union of Producers and Distributors of Electrical Energy), Polskiego Komitetu Światowej Rady Energetycznej, Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej (PTPiREE), Stowarzyszenia Przemysłowców Polskich, Akademii Inżynierskiej, Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego oraz Stowarzyszenia Rodu Duninów.
Jacek Szpotański od 1996 r. był fundatorem corocznej nagrody im. Kazimierza Szpotańskiego przyznawanej w czasie Targów ENERGETAB w Bielsku-Białej, za produkt wytworzony przez polską firmę i mający cechy wysokiej jakości, ekonomiki, estetyki i nowoczesności. Na początku był to puchar, a od 2002r. jest to statuetka z brązu przedstawiająca lwa, w każdym roku o innej sylwetce. Przyjęła się też nowa nazwa nagrody – „Złoty lew”.

Za pracę zawodową i stowarzyszeniową Jacek Szpotański został uhonorowany licznymi odznaczeniami państwowymi, w tym Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżami Kawalerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a także wyróżnieniami resortowymi, samorządowymi i stowarzyszeniowymi. W 1985 roku został odznaczony francuskim Medalem Ampera. W roku 1987 XXIV Walny Zjazd Delegatów stowarzyszenia Elektryków polskich nadał mu godność Członka Honorowego SEP.

W opracowaniu wykorzystano materiały SEP autorstwa Ryszarda Frydrychowskiego i Zbigniewa Filingera

Prof. Kazimierz Drewnowski (1881 – 1952)
Pierwszy mianowany w Polsce, w roku akademickim 1915/16 na Politechnice Warszawskiej, profesor elektrotechniki. Rektor Politechniki Warszawskiej, współzałożycieli i członek honorowy Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Pionier oryginalnych metod badawczych pola elektrycznego i nowoczesnych metod pomiarowych.

Urodzony w Stanisławowie w 1881 roku – syn inżyniera kolejowego. Studia odbył na politechnikach we Lwowie, Zurychu oraz na politechnice w Darmstadt, gdzie specjalizował się w dziedzinie techniki wysokich napięć.

Profesor Kazimierz Drewnowski w latach 1905-09 pracował w założonej przez Ignacego Mościckiego fabryce kondensatorów elektrycznych we Fryburgu (Szwajcaria) oraz w oddziale firmy “Siemens-Schuckert” w Wiedniu i we Lwowie. Od 1907 był adiunktem Katedry Elektrotechniki w Szkole Politechnicznej we Lwowie. Był współtwórcą polskiego słownictwa elektrotechnicznego. W 1908 r. zorganizował Komisję Słownictwa Elektrotechnicznego w ramach Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie, co zaowocowało wydaniem Słownika Elektrotechnicznego. Miało to wielkie znaczenie, ponieważ profesorowie wykładający w nowo powstałych uczelniach polskich w odrodzonej Polsce byli najczęściej przybyszami z różnych krajów. Zaborcy dyskryminowali język polski, o czym może świadczyć np. fakt, że w Warszawie do 1915 r. działał “Politechniczeskij Institut Impieratora Nikołaja Wtorogo” z personelem bez wyjątku prawosławnym, który na wieść o zbliżaniu się Niemców zbiegł do Rosji.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej Profesor Drewnowski wstąpił do Legionów Polskich. Był organizatorem wojskowych oddziałów łączności, a po wojnie szefem służby łączności
i komendantem Głównej Szkoły Artylerii i Inżynierii w Warszawie w stopniu pułkownika (do 1922). Był także uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej (1920).
Profesor Kazimierz Drewnowski był współinicjatorem powstania Wydziału Elektrycznego na Politechnice Warszawskiej. Zorganizował Zakład Miernictwa Elektrycznego i Wysokich Napięć oraz Laboratorium Wysokich Napięć – pierwszą tego typu placówkę w Polsce. Wykładał podstawy elektrotechniki i miernictwo elektrotechniczne. Był pionierem oryginalnych metod badawczych pola elektrycznego i nowoczesnych metod pomiarowych. Stworzył 3 szkoły: – miernictwa elektrycznego, – techniki wysokich napięć i – materiałów elektrotechnicznych. Utworzył pracownię probierczą, która miała być zaczątkiem Instytutu Elektrotechnicznego. Pełnił funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego (dwukrotnie), a w 1939r. został rektorem Politechniki Warszawskiej.

Profesor Kazimierz Drewnowski podczas okupacji niemieckiej zarządzał gmachami i zakładami naukowo-badawczymi “byłej” Politechniki. Kierował równocześnie Zakładem Elektrotechnicznym, a w kwietniu 1942 został zastępcą kierownika uruchomionej przez okupanta Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej.
Prowadził także działalność konspiracyjną z ramienia tajnego Departamentu Oświaty i Kultury przy Delegaturze Rządu na Kraj (pod pseudonimem “Darowski”). Opiekował się sprawami prowadzenia i finansowania konspiracyjnych prac naukowo-badawczych oraz opieki społecznej dla pracowników nauki. Został aresztowany i uwięziony na Pawiaku
(w nocy z 10 na 11 XI 1942) – później przewieziony do obozów koncentracyjnych Majdanek i Dachau.

Po zakończeniu II wojny światowej Profesor Drewnowski założył w Brukseli Ośrodek Studiów Wyższych Polskich, w którym kształcono zdemobilizowanych żołnierzy polskich, których losy wojny rzuciły do Europy Zachodniej. Po powrocie do kraju w 1947 roku podjął pracę na Politechnice Warszawskiej, przystąpił do odtworzenia zniszczonego laboratorium Zakładu Miernictwa Elektrycznego. W pracy naukowo-dydaktycznej kładł szczególny nacisk na działania zespołowe. Najważniejsze jego prace dotyczyły badania rozkładów napięcia w układach izolacyjnych i metod pomiarów wysokiego napięcia. Metoda kompensacyjnego pomiaru rozkładu pola elektrycznego zwana jest w literaturze technicznej metodą Drewnowskiego. Opublikował ponad 100 prac naukowych, podręczników i skryptów akademickich.

Za swoje zasługi w walce o niepodległość Ojczyzny oraz wybitne osiągnięcia naukowe Profesor Kazimierz Drewnowski został uhonorowany licznymi odznaczeniami, w tym między innymi Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Profesor Kazimierz Drewnowski był wielkim miłośnikiem Tatr, jednym z najwybitniejszych polskich taterników i propagatorów narciarstwa. Należał do Klubu Wysokogórskiego oraz Towarzystwa Tatrzańskiego.

Zmarł nagle w Tatrach w 1952 roku. Został pochowany na zabytkowym cmentarzu w Zakopanem na Pęksowym Brzysku.

W opracowaniu wykorzystano materiały z publikacji Agnieszki Celej sporządzonej w oparciu o następującą bibliografię:
– Dudzińska E. : Kazimierz Drewnowski (1881-1952). Sylwetki Profesorów PW.
– Jakubowski J. L. : Profesor Kazimierz Drewnowski. „Zeszyty Naukowe Politechniki Warszawskiej. Elektryka”, nr 1, 1953, s. 103-109.
– Piotrowski J. : Kazimierz Drewnowski (1881-1952). „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1952, s. 95-99.
– Piłatowicz J. : Poczet Rektorów : tradycja i współczesność Politechniki Warszawskiej 1826-2001, Warszawa 2001, s. 150-160.
– Politechnika Warszawska 1915-1925. Księga Pamiątkowa wydana pod red. prof. L. Staniewicza, Warszawa 1925.

Profesor inż. MIECZYSŁAW POŻARYSKI (1875 – 1945)
Inżynier elektryk i inżynier technolog, wieloletni dziekan Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej, współzałożyciel Stowarzyszenia Elektryków Polskich
i pierwszy prezes SEP w latach 1919-1928.

Profesor Mieczysław Pożaryski edukację rozpoczął od sześcioklasowej rządowej szkoły realnej w Poniewieżu, następnie uczył się w rosyjskiej szkole realnej w Warszawie, gdzie w 1892 roku uzyskał maturę. W 1987 roku ukończył Instytut Technologiczny w Petersburgu, a w roku 1899 uzyskał dyplom inżyniera elektryka na politechnice w Darmstadcie Po ukończeniu studiów powrócił do Warszawy i rozpoczął pracę jako inżynier elektryk na Wydziale Mechanicznym w Towarzystwie Akcyjnym Drogi Żelazne Warszawsko-Wiedeńskie. Od początku prowadził działalność pedagogiczną, pracując jako nauczyciel w prywatnej szkole Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda oraz w Warszawskim Instytucie Politechnicznym (jako jeden z nielicznych polskich wykładowców uczelni z rosyjskim językiem wykładowym). Wykładał elektrotechnikę i fizykę, prowadził pracownię elektrotechniczną oraz pełnił kilka innych funkcji administracyjnych.
W 1905 roku uczestniczył w posiedzeniu organizacyjnym Towarzystwa Kursów Naukowych, następnie był członkiem Rady Naukowej Wydziału Technicznego. Wykładał także na: Kursach Wieczornych, Kursach Politechnicznych oraz w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Podczas pierwszej wojny światowej Profesor Mieczysław Pożaryski przebywał w Moskwie, gdzie pracował w fabryce elektrotechnicznej «Dynamo», a także wykładał w polskim gimnazjum i brał udział w pracach Polskiego Koła Naukowego. Po powstaniu niepodległej Polski w 1918 roku powrócił do Warszawy i podjął pracę na Politechnice Warszawskiej, gdzie prowadził wykłady z radiotechniki w zakresie prądów szybkozmiennych oraz uzyskał tytuł profesora elektrotechniki ogólnej. Mieczysław Pożaryski był pierwszym dziekanem Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej.

Profesor Pożaryski z wielką pasją i zamiłowaniem poświęcał się sprawie kształcenia i doszkalania elektryków. Wielokrotnie zabierał głos na temat nauczania elektrotechniki w szkołach wyższych, średnich i zasadniczych, a także na kursach zawodowych i dokształcających. Miał dar przystępnego i zajmującego prowadzenia wykładów, umiał je przystosować do każdego poziomu nauczania. Zyskał wielkie uznanie i szacunek młodzieży oraz władz szkolnych jako wzór wykładowcy, pedagoga i wychowawcy. Był przyjacielem młodzieży , cieszył się popularnością wśród młodych ludzi , którzy nazywali go „dziadkiem”. Wykształcił i wychował liczną kadrę elektryków polskich, którzy zawdzięczali mu swoje osiągnięcia naukowe i zawodowe. Oprócz naukowego rozwiązywania zagadnień teoretycznych z elektrotechniki Profesor Mieczysław Pożaryski zajmował się także ich popularyzowaniem. Ogłosił wiele fachowych artykułów w czasopismach, zwłaszcza w „Przeglądzie Elektrotechnicznym”, „Przeglądzie Technicznym”, „Fizyce i Chemii w Szkole”, „Wektorze” i „Wiadomościach Matematycznych”. Napisał wiele książek i podręczników, między innymi Podstawy naukowe elektrotechniki, Pomiary elektryczne w technice, Teoria prądów szybkozmiennych. Dużą popularność uzyskał kilkakrotnie wznawiany poradnik dla praktyków pt. Monter elektryk. Poradnik ten został wykorzystany jako jedno ze źródeł do „Słownika języka polskiego” pod redakcją Witolda Doroszewskiego. Profesor Pożaryski zamieścił również wiele artykułów (haseł) elektrotechnicznych w encyklopedii „Świat i Życie” oraz w „Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej”. Przez wiele lat pełnił funkcję redaktora naczelnego „Przeglądu Elektrotechnicznego” oraz „Wiadomości Elektrotechnicznych” , a także serii wydawniczej pod tytułem Biblioteka Montera i Technika Elektrycznego.

Profesor Mieczysław Pożaryski należał do najstarszych i głównych organizatorów oraz animatorów środowiska elektryków polskich. Od 1899 roku był członkiem Stowarzyszenia Techników Polskich w Warszawie. W 1919 roku wziął udział w zjeździe założeniowym Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Warszawie, podczas którego został wybrany na pierwszego prezesa SEP i pełnił tę funkcję przez niemal dziesięć lat, do 1928 roku. Profesor Pożaryski był inicjatorem i współtwórcą wielu fachowych przedsięwzięć w ramach Stowarzyszenia Elektryków Polskich, między innymi jako przewodniczący Komisji Norm Jasności, Komisji Piorunochronów oraz Komisji Teletechnicznej. W 1925 roku otrzymał godność członka honorowego SEP. Ponadto działał w Stowarzyszeniu Radiotechników Polskich, Radzie Teletechnicznej przy ministrze poczt i telegrafów, Polskim Towarzystwie Fizycznym (którego był współzałożycielem), Sekcji Elektrotechnicznej przy Muzeum Przemysłu i Techniki , Komisji Miar Elektrycznych przy Głównym Urzędzie Miar, Warszawskim Towarzystwie Politechnicznym oraz wielu innych organizacjach i stowarzyszeniach. We wszystkich tych organizacjach był inspiratorem wielu prac, wygłaszał liczne odczyty i referaty, brał udział w dyskusjach na zjazdach i konferencjach. Chętnie udzielał fachowych porad zainteresowanym osobom i instytucjom. W 1923 roku został powołany do komitetu organizacyjnego Polskiego Komitetu Energetycznego, a w roku 1928 do Instytutu Radiotechnicznego.

Podczas okupacji niemieckiej w latach 1939 – 1944 Profesor Pożaryski kierował Wydziałem Elektrycznym Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej oraz prowadził wykłady w Państwowej Szkole Elektrycznej II stopnia, zastępujących zamkniętą przez Niemców Politechnikę Warszawską i Szkołę Wawelberga. Brał także udział w tajnym nauczaniu. Za wybitne zasługi dla rozwoju polskiej energetyki Profesor Mieczysław Pożaryski został odznaczony między innymi Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1975 roku Stowarzyszenie Elektryków Polskich ustanowiło pamiątkowy medal im. Profesora Mieczysława Pożaryskiego nadawany wybitnym elektrykom, a także nagrodę im. Pożaryskiego dla laureatów konkursu na najlepszy artykuł zamieszczony
w czasopiśmie naukowo – technicznym SEP. W 1983 roku imię Profesora Mieczysława Pożaryskiego nadano jednej z sal konferencyjnych w Domu Technika w Warszawie.

W opracowaniu wykorzystano materiały z publikacji Jerzego Kubiatowskiego sporządzonej w oparciu o następującą bibliografię:

– 75 lat Stowarzyszenia Elektryków Polskich, 1919-1974, SEP, Zeszyt Historyczny nr 1, pod red. T. Skarżyńskiego, Warszawa 1994. – Dudzińska E., Mieczysław Pożaryski (1875-1945), Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej, Prace Historyczne Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej, nr 27. – Eytner T. J., Monografia Szkoły Mechaniczno-Technicznej im. Wawelberga
i Rotwanda w Warszawie 1895-1907, Warszawa 1908. – Historia elektryki polskiej, t. 1, Nauka piśmiennictwo i zrzeszenia, pod red. K. Kolbińskiego, Warszawa 1976. – Historia Politechniki Warszawskiej 1915-1965, przewodniczący komitetu redakcyjnego K. Kolbiński, Warszawa 1965. – Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919-1959, pod red. J. Pląskowskiego, Warszawa 1959. – Zarys historii Wydziału Elektrycznego 1921-1981. Materiały Sympozjum Listopad 1981, pod red. Z. Grunwalda,Warszawa 1983.

Profesor Bohdan Paszkowski (1913 – 2000)
Polski naukowiec z zakresu elektroniki, profesor zwyczajny, członek rzeczywisty PAN, wychowawca wielu naukowców i inżynierów.

Bohdan Paszkowski urodził się 28 marca 1916 r. w Lublinie jako syn Jana, urzędnika i Stefanii z Bakanowskich. W 1933 r. ukończył gimnazjum humanistyczne w Szkole Lubelskiej i wyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął studia na Wydziale Matematyki i Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Ze względu na trudne warunki materialne zaczął pracować w 1935 r. jako technik-kreślarz w Instytucie Metalurgii i Metaloznawstwa Politechniki Warszawskiej kierowanym przez prof. Jana Czochralskiego,
gdzie skonstruował aparat do dynamicznego badania metali na ściskanie. W latach 1937-1939 był zatrudniony jako technik w Państwowych Zakładach Tele- i Radiotechnicznych, początkowo
w biurze patentowym, a od 1938 r. w laboratorium fal ultrakrótkich przy konstruowaniu nadajnika radiowego.

W czasie okupacji niemieckiej pracował jako elektryk w Lubelskim Międzykomunalnym Związku Elektryfikacyjnym „Lubzel”. Współpracował z ruchem oporu, montując dla żołnierzy podziemia radiostacje nadawczo-odbiorcze. Po wkroczeniu do Lublina oddziałów radzieckich i polskich latem 1944 r. Bohdan Paszkowski został mianowany naczelnikiem Wydziału Urządzeń Radiokomunikacyjnych w Ministerstwie Poczt i Telegrafów Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Uruchomił wtedy najważniejsze relacje krajowe między ruchomymi radiostacjami i kierował techniczną stroną radiostacji pracujących na relacjach zagranicznych. Był członkiem specjalnej misji rewindykacyjnej Ministerstwa Poczty i Telegrafów działającej w Berlinie.
W 1945 r. przeniósł się z Lublina do Warszawy, gdzie został zatrudniony w Katedrze Radiotechniki Politechniki Warszawskiej. Dyplom inżyniera elektryka uzyskał w 1946 r. po wykonaniu u prof. Janusza Groszkowskiego pracy z zakresu elektroniki mikrofalowej.

W latach 1945-1953 pracował w Zakładzie Elektroniki Z-3 Państwowego Instytutu Telekomunikacyjnego (od 1951 r. Przemysłowy Instytut Telekomunikacyjny – PIT), kierowanym przez Profesora Janusza Groszkowskiego, jako kierownik Oddziału Badań Radiofizycznych, od 1946 r. jako kierownik Oddziału Lamp Elektronowych i od maja 1947 r. jako szef Działu Lampowego. Zajmował się wtedy zagadnieniami produkcji lamp elektronowych nadawczych i specjalnych (mikrofalowych) oraz techniką wysokiej próżni.

W latach 1953-1958 był kierownikiem pracowni w Zakładzie Elektroniki Instytutu Podstawowych Problemów Techniki (IPPT) PAN. W 1959 r. został przewodniczącym Zespołu Problemowego Elektroniki, a od roku 1963 kierował Zespołem Problemowym Elektroniki Kwantowej przy KNiT, koordynującego prace krajowe z zakresu laserów i maserów. W latach 1958-1963 był organizatorem i koordynatorem prac badawczych z zakresu całej elektroniki.

Od 1945r. wykładał zagadnienia fal ultrakrótkich i prowadził laboratorium radiotechniczne w Szkole Inżynierskiej Wawelberga i Rotwanda. Równolegle pracował w Katedrze Radiotechniki Politechniki Warszawskiej u prof. Janusza Groszkowskiego, należącej w latach 1945-1951 do Wydziału Elektrycznego, w latach 1951-1966 do Wydziału Łączności i od 1966 r. do Wydziału Elektroniki. W Katedrze pracował kolejno jako: asystent, adiunkt, zastępca profesora i docent. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1960r., a profesora zwyczajnego w 1969 r.
W 1963 r. zorganizował i został kierownikiem Katedry Przyrządów Elektronowych na Wydziale Łączności / Elektroniki Politechniki Warszawskiej i funkcję tę pełnił do 31 sierpnia 1970 r.
W 1977 r. ponownie został pracownikiem Instytutu Technologii Elektronowej Politechniki Warszawskiej. W okresie od 1 lutego 1978 r. do przejścia na emeryturę z dniem 31 sierpnia 1986 r. był dyrektorem Instytutu Fizyki na Wydziale Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Warszawskiej. Wychował kilkuset inżynierów tele- i radiotechników. Wielu spośród nich zostało profesorami lub zajęło znaczące stanowiska w polskim przemyśle elektronicznym.

W 1965 r. Bohdan Paszkowski został członkiem korespondentem, a 1976 r. członkiem rzeczywistym PAN. Był wieloletnim członkiem Prezydium Komitetu Elektroniki i Telekomunikacji PAN, od 1966 r. zastępcą przewodniczącego tego Komitetu i przewodniczącym Sekcji Elektroniki. W 1966 r. powierzono mu stanowisko dyrektora Instytutu Technologii Elektronowej PAN. Instytut ten wykształcił podstawową kadrę specjalistów rozwijających przemysł elementów półprzewodnikowych w Polsce. W 1973 r. Instytut Technologii Elektronowej PAN włączono do Naukowo-Produkcyjnego Centrum Półprzewodników Zakładów UNITRA-CEMI. Paszkowski objął w nim stanowisko zastępcy dyrektora ds. naukowych. Był równolegle członkiem Komitetu Fizyki PAN
i Komitetu Nauki o Materiałach PAN.

Bohdan Paszkowski był wybitnym specjalistą z dziedziny elektroniki, a zwłaszcza materiałów elektronicznych, techniki elektronowej i jej zastosowań technicznych. Jego prace z dziedziny lamp elektronowych doprowadziły do skonstruowania pierwszego w Polsce magnetronu impulsowego o mocy 100 kW na 10 cm, lampy o fali bieżącej, noktowizora snajperskiego, półprzewodnikowego wzmacniacza obrazu, infraskopu, lasera He-Ne oraz neodymowego, katody cementowej z tlenku toru (ThO) wykonanej w próżni w temperaturze 2700 , technologii złącz próżnioszczelnych: german-szkło, german-kowar, szafir-metal i pierwszego w kraju krzemu o czystości półprzewodnikowej (w 1963 r.). Opracowane przez jego zespół prototypy i założenia konstrukcyjno-technologiczne polski przemysł elektroniczny zastosował w produkcji nowoczesnych lamp mikrofalowych dużej mocy, przetworników promieniowania podczerwonego oraz laserów. W ostatnim okresie działalności zawodowej zajmował się technologią włókien światłowodowych i optyką zintegrowaną.

Bohdan Paszkowski ma ogromy dorobek w dziedzinie publikacji naukowo-technicznych. Wydał 10 podręczników i monografii w Polsce, Wielkiej Brytanii i USA. Napisał ponad 150 oryginalnych prac w języku polskim i angielskim. W 1968 r. był inicjatorem powstania, pod auspicjami Komitetu Elektroniki i Telekomunikacji PAN, czasopisma „Electron Technology” i był jego pierwszym redaktorem naczelnym. Od 1960 r. był członkiem zespołu redakcyjnego „Elektroniki”.

Mimo dużego obciążenia pracą zawodową Bohdan Paszkowski prowadził szeroką działalność społeczną. Do Stowarzyszenia Elektryków Polskich wstąpił w 1938 r. Od 1948 r. był członkiem Centralnej Komisji Słownictwa Elektrycznego oraz Polskich Komitetów SEP: Terminologii Elektrycznej, Optoelektroniki oraz Techniki Próżni i Technologii Elektropróżniowych (współzałożyciel,
a w 1983-1987 przewodniczący). W latach 1969-1972 i 1975-1990 był członkiem Zarządu Głównego, wiceprezesem SEP podczas trzech kadencji (1978-1987), delegatem SEP do Rady Głównej NOT
i na trzy Kongresy Techników Polskich. W 1982 r. został opracowany pod jego kierownictwem i przy współudziale „Raport o stanie elektryki polskiej”, adresowany do rządu, parlamentu i Polskiej Akademii Nauk. W latach 1981-1984 przewodniczył Radzie Czasopism SEP. Na XXIV WZD w 1987 r. w Gdańsku został wybrany na prezesa SEP na kadencję 1987-1990.

Był członkiem wielu krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych i technicznych, m.in. członkiem Nowojorskiej Akademii Nauk, Institute of Electrical and Electronics Engineers –IEEE, The International Society for Optical Engineering (SPIE), Komitetu Narodowego Międzynarodowej Unii Nauk Radiowych (URSI), Polskiego Towarzystwa Fizycznego, National Geographic Society; członkiem honorowym: Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiego Towarzystwa Próżniowego, Stowarzyszenia Elektryków Polskich i współzałożycielem: Komitetu Kultury Technicznej w 1962r. i jego prezesem (1962-1965), Komitetu Postępu Techniki przy Muzeum Techniki i pierwszym prezesem.
Przewodniczył radom naukowym: m.in.: instytutów: Tele- i Radiotechnicznego, Technologii Materiałów Elektronicznych CEMAT, Badań Jądrowych, Centrum Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Elektrycznego Sprzętu Powszechnego Użytku i był członkiem rad m.in. Przemysłowego Instytutu: Elektroniki, Telekomunikacyjnego, Technologii Elektronowej CEM; Fizyki PAN, Zakładu Fizyki Ciała Stałego PAN; instytutów: Fizyki Politechniki Warszawskiej, Fizyki Plazmy i Laserowej Syntezy; Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego oraz Sekcji Teletechnicznej Rady przy MPC. Był wieloletnim doradcą naukowym PI i Zakładów Wytwórczych Lamp Nadawczych L4.

Bohdan Paszkowski był zamiłowanym turystą i sportowcem. Uprawiał biegi średnio- i długo dystansowe, narciarstwo, grał w tenisa, co pozwoliło mu zachować doskonałą kondycję i pracować twórczo do ostatnich chwil życia.
W małżeństwie z Ireną z Bonieckich miał trzech synów.
Zmarł 13 sierpnia 2000 r. i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 8-9 z 2004 r. Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, styczeń 2019 r.

Źródła:
Materiały archiwalne SEP;
Teczka osobowa prof. Bohdana Paszkowskiego w archiwum Politechniki Warszawskiej, nr akt 8611;
Profesor Bohdan Paszkowski – nowo wybrany prezes SEP. „Energetyka” nr 10/1987;
Grzybowski Jan: Pozostała pamięć – wspomnienie o profesorze Bohdanie Paszkowskim. Spektrum nr 8-9/2000;
Pac R.: Profesor Bohdan Paszkowski (1916-2000). „Przegląd Telekomunikacyjny” nr 1/2001;
Środka A.: Biogramy uczonych polskich, t. IV Nauki techniczne;
Historia Elektryki Polskiej tom I W.1976, tom III W. 1972;
Historia SEP 1919-1959, wyd. 1959r.;
Historia SEP 1919-1999, wyd. 1999r.

Antoni Krzyczkowski (1898 – 1981 )
Prezes SEP (1939 r.)

Antoni Krzyczkowski urodził się 20 kwietnia 1898 r. w Bogurusłanie w guberni samarskiej nad Wołgą w Cesarstwie Rosyjskim, jako syn Lucjana, oficera zawodowego armii carskiej i Marii. Antoni był wnukiem polskiego powstańca z 1863 r. zesłanego na Syberię. Po przejściu ojca na emeryturę rodzina przeniosła się do Żytomierza na terenie obecnej Ukrainy. Antoni ukończył tam gimnazjum filologiczne, a następnie wstąpił na wydział matematyczno-przyrodniczy uniwersytetu w Kijowie. Podczas drugiego roku studiów został powołany do armii rosyjskiej. W październiku 1917 r. po ukończeniu szkoły chorążych piechoty w Peterhofie zgłosił się do I Korpusu Polskiego w Rosji generała Józefa Dowbora-Muśnickiego, gdzie został młodszym oficerem w Drugim Pułku Strzelców Polskich. Po rozformowaniu Korpusu w kwietniu 1918 r. powrócił do Kijowa, aby kontynuować studia.

Pracował w Polskiej Organizacji Wojskowej, wykonując działania wywiadowcze – np. przerysowując plany linii kolejowej Kijów-Kowel. Został zdekonspirowany w listopadzie 1918 r., a następnie aresztowany w czasie ucieczki z Kijowa. Odstawiono go do Kowla, ale udało mu się zbiec do Polski. Dotarł do Warszawy, wstąpił do wojska, ukończył kurs oficerski i walczył na froncie galicyjskim koło Rawy Ruskiej i miasta Bełz, na froncie łotewskim jako dowódca plutonu telefonistów.

W latach 1921-1922 pełnił służbę w 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy” w Warszawie. 1 grudnia 1921 r. został odkomenderowany na studia na Wydziale Wojskowym Politechniki Lwowskiej, a po likwidacji tego Wydziału 1 sierpnia 1922 r. został przeniesiony na Wydział Elektryczny, Oddział Prądów Słabych Politechniki Warszawskiej. 3 maja 1922 r. został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919r. W 1924 r. został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów łączności i przydzielony do 2 Pułku Łączności w Jarosławiu. 1 grudnia 1924 r. awansował na kapitana ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 r. i 12. lokatą w korpusie oficerów łączności.

Po ukończeniu studiów i otrzymaniu dyplomu inżyniera elektryka w dniu 3 maja 1925 r. został przydzielony do Centralnych Zakładów Wojsk Łączności w Warszawie. Z dniem 18 października 1926 Krzyczkowski został powołany na dwumiesięczny kurs doszkolenia oficerów korpusu łączności w Obozie Szkolnym Wojsk Łączności w Zegrzu. Kursu nie ukończył, ponieważ 13 listopada 1926 wyjechał do Francji na ośmiomiesięczny kurs doskonalenia zawodowego w dziedzinie łączności w prestiżowej uczelni technicznej w Paryżu: Ecole superieure d’electricite (Supelec). Kurs ten ukończył z drugą lokatą, uzyskując francuski dyplom inżynierski w dziedzinie radiotelegrafii. Przez kolejne dwa miesiące odbywał praktykę w zakładach francuskiego przemysłu radiotechnicznego.

Po powrocie do Polski został przeniesiony do wojskowych Centralnych Warsztatów Łączności na stanowisko kierownika. Równolegle prowadził pracę naukowo-dydaktyczną
w Politechnice Warszawskiej – przez dziewięć lat wykładał przedmiot „Urządzenia radiotechniczne” będąc asystentem profesora Janusza Groszkowskiego, najwybitniejszego polskiego radiotechnika. Na tym stanowisku Antoni Krzyczkowski śledził na bieżąco szybki rozwój techniki łączności, a ponadto „wyławiał” wyróżniających się studentów do pracy w przemyśle. W ten sposób skompletował wkrótce bardzo dobry zespół pracowników i zorganizował w CWŁ doskonale wyposażone laboratorium radiotechniczne. W 1927r. CWŁ przekształcono w Państwową Wytwórnię Łączności (PWŁ), zatrudniającą początkowo 36 pracowników inżynieryjno-technicznych i ponad 200 robotników. Rozwinęła się tu produkcja urządzeń radiotechnicznych przeznaczonych do zaspokojenia bieżących potrzeb wojska, portów morskich i lotniczych, a także aparatów radiowych przeznaczonych dla użytkowników indywidualnych. PWŁ uruchomiła produkcję dla potrzeb wojska, m.in. przewoźnych radiostacji nadawczo-odbiorczych, radiostacji 5 kW dla portu w Gdyni i telegraficzno-telefonicznej stacji 5 kW dla Warszawy. Rozwinięta została także na wielką skalę produkcja tanich, popularnych odbiorników kryształkowych „Detefon”. W połowie 1932r. PWŁ, podlegające Ministerstwu Spraw Wojskowych, zostały połączone z Państwową Wytwórnią Aparatów Telegraficznych i Telefonicznych, podległą Ministerstwu Poczt i Telegrafów (MPiT), w jeden cywilny zakład przemysłowy – Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne (PZT). Obawiając się, że radiotechnika w nowej strukturze zostanie zepchnięta na drugi plan, Krzyczkowski zrezygnował z pracy w PZT i powrócił do służby w wojsku. Antoni Krzyczkowski awansował na stopień majora ze starszeństwem z 1 stycznia 1931r. i 15. lokatą w korpusie oficerów łączności. 1 czerwca 1932 r. został przeniesiony do Pułku Radiotelegraficznego w Warszawie na stanowisko dowódcy Pierwszego Batalionu. 1 maja 1933 r. został przekazany przez wojsko do dyspozycji Ministra Poczt i Telegrafów, a 31 października 1933 r. przeniesiony do rezerwy.

Od 1 maja 1933 r. aż do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. Antoni Krzyczkowski był dyrektorem Departamentu Technicznego Ministerstwa Poczt i Telegrafów. Na tym stanowisku przyczynił się w dużym stopniu do rozwoju sieci telefonicznej w Polsce. Zostały wówczas ułożone międzymiastowe linie telefoniczne z Warszawy do Cieszyna z odgałęzieniami do Rudy Śląskiej i Mysłowic (z powiązaniem do sieci telefonicznej Czechosłowacji i Niemiec) oraz linie z Warszawy do Gdyni i z Warszawy przez Przemyśl do Lwowa. Oddano do użytku międzynarodowe centrale telefoniczne w Stanisławowie, Krakowie i Warszawie.

Przez sześć lat (1933-1939) Antoni Krzyczkowski był członkiem Rady Teletechnicznej przy Ministrze Poczt i Telegrafów, reprezentując w niej interesy wojska. Rada, złożona z czternastu wybitnych specjalistów, w swych pracach skupiała się na ujednoliceniu przepisów w dziedzinie telekomunikacji, odmiennych na terenach trzech byłych zaborów. Do końca 1938 r. doprowadziła ona do wydania 85 norm i przepisów. Od 1934 r. Antoni Krzyczkowski był prezesem, a następnie członkiem Rady Administracyjnej Państwowych Zakładów Tele- i Radiotechnicznych (PZT). W latach 1937-1939 kierował Radą Nadzorczą Spółki Akcyjnej „Polskie Radio”, która oprócz intensywnego rozwoju radiofonii, poprzez budowę sieci rozgłośni i stacji nadawczych na terenie całego kraju, przystąpiła do eksperymentalnego nadawania programów telewizyjnych z trzeciego w Europie nadajnika TV zainstalowanego na budynku „Prudenitial” w Warszawie.

Antoni Krzyczkowski brał udział w licznych pracach społecznych. Od 1934 r. był członkiem Komitetu Budowy Muzeum Techniki w Warszawie w sekcji IX „Elektrotechnika prądów silnych i słabych” pod przewodnictwem profesora Mieczysława Pożaryskiego. Był czynny od początku lat trzydziestych w Sekcji Radiotechnicznej Stowarzyszenia Elektryków Polskich oraz w Stowarzyszeniu Teletechników Polskich (przed połączeniem tej organizacji z SEP). W latach 1937-1938 działał w Komisji Patentowej SEP, a w 1938 r. w V Komisji Przepisowej – Materiały izolacyjne. Był również w składzie spółki wydającej „Przegląd Elektrotechniczny”, a także członkiem Komisji Rewizyjnej SEP. Na XI Walnym Zgromadzeniu Członków SEP obradującym w dniach 18-23 czerwca 1939 r. w Katowicach i Cieszynie został wybrany na prezesa SEP. Ze względu na obowiązki na zajmowanych wysokich stanowiskach wojskowych i cywilnych podczas napięcia międzynarodowego towarzyszącego ostatnim tygodniom pokoju latem 1939 r. nie zdążył objąć obowiązków Prezesa SEP.

Podczas wojny obronnej we wrześniu 1939 r. major Antoni Krzyczkowski był II zastępcą naczelnego dowódcy wojsk łączności, płk. dypl. Heliodora Cepy i delegatem Ministra Poczt i Telegrafów, inż. Emila Kalińskiego w Naczelnym Dowództwie. W drugiej połowie września wraz z oddziałami Wojska Polskiego przekroczył granicę rumuńską, skąd przedostał się do Francji, by kontynuować walkę z Niemcami. Po kapitulacji Francji wraz z wieloma innymi polskimi oficerami przedostał się do Wielkiej Brytanii. Tam w 1940 r. z jego inicjatywy utworzona została grupa polskich inżynierów radio- i teletechników, która pracowała dla Admiralicji Brytyjskiej nad konstrukcją urządzeń radiolokacyjnych przede wszystkim przeznaczonych do wykrywania nieprzyjacielskich okrętów podwodnych płynących w wynurzeniu a w tym anten dla radarów naziemnych i okrętowych. Prace te istotnie przyczyniły się do zwycięstwa aliantów w Bitwie o Atlantyk toczonej przeciwko niemieckiej U-Bootwaffe. Ponadto grupa ta opracowała specjalne przenośne, lekkie radiostacje do łączności organizacji konspiracyjnych w okupowanej Polsce (głównie Armii Krajowej)
z Wielką Brytanią (zasięg do 1500 km, mała moc w antenie maksimum do 10 W, duża odporność na wstrząsy ze względu na zrzucanie ich z samolotów) oraz radiostacji do nadawania z Wielkiej Brytanii do okupowanego kraju – o mocnym sygnale, możliwym do odebrania przez słabe odbiorniki.

W lutym 1941 r. grupa elektryków polskich założyła Brytyjski Oddział SEP, jako 14. Oddział (w 1939 r. w skład SEP wchodziło 13 oddziałów) działający w ścisłej więzi ze Stowarzyszeniem Techników Polskich w Wielkiej Brytanii. W latach 1941-1945 Oddział ten opracował materiały do powojennej odbudowy i rozbudowy kraju w zakresie elektryfikacji i sieci telekomunikacyjnej. Antoni Krzyczkowski działał w Komisji Telekomunikacji. Pod koniec 1945 r. nie mając nadziei na nawiązanie normalnej współpracy z SEP w Polsce, Oddział zmienił nazwę na Stowarzyszenie Elektryków Polskich w Wielkiej Brytanii. Antoni Krzyczkowski był jego prezesem w latach 1949-1950, a w 1956 r. otrzymał godność członka honorowego.

W 1944 r. studia wyższe dla Polaków w Wielkiej Brytanii prowadziła Rada Akademickich Szkół Technicznych, a od 1947 r. Polish University College (PUC) w Londynie. Antoni Krzyczkowski był członkiem Rady w 1944 r., a po zakończeniu wojny pracował przez pewien czas jako profesor i kierownik laboratorium radiotechnicznego na Wydziale Elektrycznym tego Uniwersytetu. Po jego likwidacji w 1953 r. pracował w brytyjskiej firmie produkującej sprzęt radiotechniczny.

W 1960 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował w Kalifornii w amerykańskim przemyśle elektronicznym, aż do emerytury.

Był odznaczony (do 1939 r.): Krzyżem Walecznych, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta, Medalami: „Polska swemu obrońcy”, „Interallies”, „Łotewskim” i „Niepodległości”.

Podpułkownik inż. Antoni Krzyczkowski był jednym z 76 polskich oficerów służących w Wojsku Polskim na Zachodzie i którzy haniebną decyzją Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej premiera Edwarda Osóbki-Morawskiego z dnia 26 listopada 1946 r. zostali pozbawieni obywatelstwa polskiego. W odniesieniu do podpułkownika Krzyczkowskiego decyzja ta została anulowana dopiero 28 listopada 1971 r. przez rząd PRL kierowany przez premiera Piotra Jaroszewicza.

W małżeństwie z Wiktorią Mikucką miał syna Romana.

Antoni Krzyczkowski zmarł w marcu 1981 r. w Santa Barbara w Kalifornii w USA.

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 4-5 z 2003r.
Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, sierpień 2018r.

Źródła:

Akta mjr. Krzyczkowskiego w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie -Golański H.: Antoni Krzyczkowski — żołnierz i inżynier. Przegląd Telekomunikacyjny 1996 nr 4
“r” Słownik biograficzny techników polskich, 2001r., z 12
Historia Elektryki Polskiej t. 1. WNT 1976 i t. 3 WNT Warszawa 1974
Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919-1959. WCT NOT, Warszawa 1959
Zarys historii Wydziału Elektrycznego 1921-1981. Politechnika Warszawska 1983.

KAZIMIERZ STRASZEWSKI (1879- 1959)
Prezes SEP w latach 1928-1929, 1930-1931 i 1946-1948

Kazimierz Straszewski urodził się 30 stycznia 1879 roku w Krakowie jako syn Maurycego, profesora filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Marii z Sadowskich. W 1897 r. zdał celująco maturę w gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie. W 1901 r. ukończył Wydział Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie jako inżynier mechanik, a następnie w 1902 r. kurs uzupełniający Anne Complementaire dla inżynierów w belgijskim Instytucie Elektrotechnicznym im. Montefiore (fr. Llnstitut Montefiore) w Liege, jako inżynier elektrotechnik.

Pracę zawodową rozpoczął w światowych firmach elektrotechnicznych: fabryce liczników Kriżik w Czechach, a następnie w Stanach Zjednoczonych w Western Electric Co. w Chicago, Cutler Hammer w Millwaukee i Westinghouse Electric Co. w Pittsburgu (gdzie jego starszy brat Michał był wicekonsulem Austro-Węgier) przy projektowaniu i konstrukcji urządzeń elektrycznych (1905-1907). Praktyki te dały mu doskonałe przygotowanie techniczne do samodzielnej pracy. Wróciwszy do kraju został w 1908 r. kierownikiem przedstawicielstwa na Galicję firmy Siemens-Schuckert w Krakowie, gdzie zapoznał się z prowadzeniem dużego przedsiębiorstwa w branży elektrotechnicznej.

W 1913 r. został dyrektorem Elektrowni Okręgowej Zagłębia Krakowskiego (EOZK) w Sierszy Wodnej o mocy 2,5 MW, którą rozbudował o drugi turbozespół 2,5 MW i rozpoczął przygotowania do instalowania dalszych bloków wytwórczych. W 1920 r. Kazimierz Straszewski objął stanowisko dyrektora budującej się elektrowni w Pruszkowie k. Warszawy. Budowa elektrowni w Pruszkowie ciągnęła się już od lat sprzed I wojny światowej i wiązała się z pokonaniem wielkich trudności (budowa odbywała się w okresie galopującej inflacji). Wznoszenie budynków tego obiektu zakończono w 1920 r. Ostatecznie uruchomienie nowoczesnej jak na owe czasy elektrowni nastąpiło dopiero na przełomie sierpnia i września 1924 r. Początkowo zainstalowane zostały dwie turbiny parowe (3,5 i 5 MW) o łącznej mocy 8,5 MW zasilane z czterech kotłów parowych o każdy o wydajności 13 ton węgla spalanego w ciągu godziny. Elektrownia rozpoczęła dostawę energii elektrycznej do sieci dystrybucyjnej obejmującej podwarszawskie miejscowości. Moc elektrowni pruszkowskiej kierowanej przez dyrektora Kazimierza Straszewskiego szybko wzrastała w związku z ciągle rosnącym zapotrzebowaniem. W 1928 roku wynosiła ona już 16,5 MW, a w 1932 osiągnęła poziom 31,5 MW. Roczna produkcja energii elektrycznej w latach trzydziestych ponad 70 tysięcy MWh. W 1931r. zmieniono jej nazwę na Elektrownię Okręgu Warszawskiego (EOW). Załoga elektrowni w 1925 r. liczyła 139 pracowników a w 1939 r. liczba osób w niej zatrudnionych wzrosła do 184.

W latach trzydziestych łączna długość linii sieci elektrycznej zasilanej z elektrowni pruszkowskiej wynosiła ponad 1000 km. Dostarczała ona energię elektryczną do 107 mazowieckich miejscowości, a także ważnych odbiorców przemysłowych: Lilpop, Rau i Loewenstein, Państwowa Fabryka Karabinów, Polskie Zakłady Skoda, Fabryka Samochodów „Ursus”, Fabryka Kabli w Ożarowie, Transatlantycką Centralę Radiotelegraficzną Radiocentralę Transatlantycką w Boernerowie i stację nadawczą „Polskie Radio” w Raszynie. W sumie liczba odbiorców przemysłowych w 1938 roku wynosiła 1136. Połączenie linią kablową 35 kV z Elektrownią Warszawską na Powiślu w 1935 r. umożliwiło wspólne zasilanie elektryfikującego się Warszawskiego Węzła Kolejowego przez obie elektrownie.

W 1938 liczba gospodarstw domowych przyłączonych do sieci wynosiła 29 641. W tym okresie w mieszkaniach używano energii elektrycznej głównie do zasilania oświetlenia, jednak już na początku lat 30. elektrownia rozpoczęła propagandę zastosowania prądu do grzejnictwa, pomp, radioodbiorników oraz domowego sprzętu mechanicznego. Od 1932 w EOW zorganizowano sprzedaż ratalną takich urządzeń. Duża popularnością cieszyły się grzejniki, których sprzedawano kilka tysięcy sztuk rocznie, a także radioodbiorniki sprzedawane w liczbie kilkuset sztuk rocznie.

W czasie okupacji elektrownia pruszkowska działała z polskim kierownictwem, ale pod niemieckim nadzorem. Mimo zakazu elektryfikowania nowych odbiorców polska załoga elektrowni robiła to potajemnie, aby ulżyć mieszkańcom w ciężkiej sytuacji (brak opału). Kazimierz Straszewski w latach okupacji włączył się do działalności konspiracyjnej działając w strukturach Armii Krajowej pod pseudonimem „Nałęcz”.

W czasie powstania warszawskiego Straszewski znający doskonale języki: angielski, francuski, niemiecki i rosyjski zorganizował z inż. Bortnowskim stały nasłuch radiowy w piwnicy stacji elektroenergetycznej przy ul. Tynieckiej. Komunikaty z nasłuchu przekazywano do pisma powstańczego „Baszta”. W powstaniu warszawskim walczył i zginął syn Kazimierza Straszewskiego – podporucznik Armii Krajowej Andrzej Straszewski.

Bezpośrednio po zakończeniu okupacji dyrektor Straszewski brał udział w odbudowie elektrowni pruszkowskiej straszliwie zniszczonej przez barbarzyńskie działania wojsk niemieckich. Znajdująca się w ruchu elektrownia została bowiem wysadzona w powietrze przez Wehrmacht w dniu 16 stycznia 1945 roku przy użyciu 25 bomb lotniczych o wadze 150 kg każda i 10 skrzyń dynamitu. Elektrownia w Pruszkowie była najbardziej zniszczoną spośród wszystkich elektrowni w Polsce. Jej stopień zniszczeń oszacowano na 67-80%. Pomimo tego już 18 grudnia 1945 uruchomiono turbozespół o mocy 8 MW oraz 2 kotły parowe, a w rok później następne 2 kotły.

14 maja 1946 r. Kazimierz Straszewski został powołany na stanowisko dyrektora naczelnego nowo powstałego Centralnego Zarządu Energetyki (CZE), głównego organu kierowniczego polskiej energetyki. K. Straszewski wielce się zasłużył, dążąc do jak najszybszej odbudowy zniszczonych obiektów energetycznych i jednocześnie kierując, jako jeden z głównych twórców, opracowaniem zarysu trzyletniego Planu Elektryfikacji Kraju. Głównymi punktami tego planu było zapewnienie zaopatrzenia w energię elektryczną okręgu stołecznego, ośrodków przemysłowych i portów oraz powszechna elektryfikacja wsi, której Kazimierz Straszewski był gorącym orędownikiem. W lipcu 1947 r. Sejm uchwalił ustawę o planowej gospodarce energetycznej. Stanowiło to podstawę do utworzenia ogólnopaństwowego systemu energetycznego, zarządzanego centralnie i opartego na jednolitym planie rozwoju energetyki.

W styczniu 1950 r. został odwołany ze stanowiska dyrektora naczelnego CZE – pomimo wielkiego doświadczenia i wszechstronnej znajomości całokształtu zagadnień energetyki. Na przeszkodzie do dalszego kierowania krajową energetyką stała jego „burżuazyjna” przeszłość, kłująca w oczy aparatczyków okresu stalinowskiego. Straszewski kontynuował jednak pracę w CZE na niższym stanowisku doradcy techniczno-ekonomicznego i kierownika Biura Współpracy Gospodarczej. Od 23 października 1951 r. pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Technicznej CZE i kierował, aż do przejścia na emeryturę w 1958 r. pracami sekretariatu Rady Naukowo-Technicznej Ministerstwa Energetyki oraz Polskiego Komitetu Światowej Konferencji Energetycznej (WPC). Jednocześnie brał udział w pracach Komitetu Elektryfikacji Polski Polskiej Akademii Nauk. Było to zajęcie, w którym mógł wykorzystać swe wieloletnie, olbrzymie doświadczenie oraz doskonałą znajomość języków obcych. Duże znaczenie miały również jego walory osobiste, wielka kultura bycia, umiejętność postępowania z ludźmi, zarówno przełożonymi jak i podwładnymi, wysokie poczucie sprawiedliwości oraz duże wymagania i nieustępliwość w sprawach dotyczących dobra przedsiębiorstwa. Był pracownikiem o wielkim poczuciu obowiązku i wzorem przełożonego o wysokich walorach moralno-etycznych.

Kazimierz Straszewski działał również w wielu międzynarodowych organizacjach i ich krajowych odpowiednikach. Był członkiem Polskiego Komitetu Elektrycznego, Polskiej Konferencji Wielkich Sieci Elektrycznych, w 1929 r. wiceprezesem Stowarzyszenia „Organizacja Gospodarki Świetlnej” z ramienia ZEP. Brał udział w wielu komisjach Międzynarodowej Konferencji Wielkich Sieci Elektrycznych (CIGRE) oraz w posiedzeniach Światowej Konferencji Energetycznej (WPC) i Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej (CEI). Był członkiem – założycielem Międzynarodowego Związku Wytwórców i Rozdzielców Energii Elektrycznej (UNIPEDE). Był również członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma „Elektrizitatsverwertung” wydawanego pod egidą UNIPEDE w Zurichu.

Kazimierz Straszewski był autorem wielu odczytów, referatów na forum krajowym i zagranicznym, jak również prac publikowanych w technicznej prasie krajowej (głównie „Przeglądzie Elektrotechnicznym”) i prasie zagranicznej. Był odznaczony, m.in. Krzyżem Komandorskim (1958 r.), Oficerskim (1948 r.) OOP i Złotym Krzyżem Zasługi (1947r.).

W małżeństwie z Julią z Turskich (doktorem nauk historycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego) miał troje dzieci: Andrzeja, który jako oficer Armii Krajowej zginął w powstaniu warszawskim, Zofię, podporucznka AK, doktora filozofii, pracownika informacji naukowej na uniwersytecie w Paryżu i Małgorzatę, członka AK, z męża Janowską -architekta.

Kazimierz Straszewski zmarł 20 grudnia 1959 r. w Warszawie i pochowany jest na Cmentarzu Powązkowskim.

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 1-2 z 2002r.

Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, wrzesień 2018 r.

TADEUSZ CZAPLICKI (1883- 1967)
Prezes SEP w latach 1932-1933

Tadeusz Czaplicki urodził się 10 października 1883r. w Gostyninie na Mazowszu jako syn Tomasza – właściciela warsztatu ślusarskiego i Ludwiki z Czerwińskich.

Po ukończeniu szkoły realnej w 1902 r. w Łowiczu, rozpoczął studia na Wydziale Elektromechanicznym Politechniki w Petersburgu. W okresie niepokojów rewolucyjnych w Rosji w 1905 r. musiał przerwać studia. W latach 1905-1910 odbył szereg praktyk w zakładach przemysłowych i elektrowniach w Polsce i Rosji. Podjął również studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki w Karlsruhe. Po złagodzeniu sytuacji w Rosji powrócił na Politechnikę w Petersburgu, którą ukończył w 1911r. z dyplomem inżyniera elektryka. Pracę inżynierską rozpoczął w Biurze Technicznym prof. Łomszakowa w St. Petersburgu, gdzie zajmował się projektowaniem urządzeń cieplnych elektrowni.

W 1912 r. przeniósł się do Biura Projektów Kolei Podmiejskich w Warszawie jako kierownik działu. W 1913 r. został asystentem Katedry Elektrotechniki Ogólnej i Miernictwa Elektrycznego Politechniki w St. Petersburgu, a w 1914 – docentem w Katedrze Sieci i Urządzeń Elektrycznych Wydziału Elektromechanicznego.

W 1923 r. powrócił do kraju i podjął wykłady z przesyłu energii elektrycznej w Państwowej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie, a w latach 1933-1935 kierował przejściowo Katedrą Urządzeń Elektrycznych Politechniki Warszawskiej jako zastępca profesora. Obok działalności dydaktycznej pracował w latach 1923-1929 jako radca w Urzędzie Patentowym RP, a w okresie 1933-1935 jako doradca i rzeczoznawca z dziedziny elektryfikacji i budowy elektrowni. W 1936 r., jako wicedyrektor ds. inwestycji w Elektrowni Miejskiej w Warszawie, zorganizował biuro do spraw opracowania projektu nowej, dużej elektrowni na Żeraniu. Do wybuchu wojny projekt ten nie został zrealizowany, lecz posłużył po wojnie jako punkt wyjścia do budowy istniejącej do dziś elektrociepłowni w tejże lokalizacji.

W czasie okupacji Tadeusz Czaplicki nadal pracował w Elektrowni Warszawskiej. Po upadku powstania warszawskiego został wysiedlony w okolice Krakowa. W lutym 1945 r. wrócił do Warszawy i został przewodniczącym Rady Technicznej Elektrowni Miejskiej, a następnie do końca 1946 r. był kierownikiem działu inwestycji tej elektrowni oraz Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Warszawskiego.

W 1946r. został redaktorem naczelnym „Przeglądu Elektrotechnicznego”, który w czasie wojny nie ukazywał się na skutek decyzji władz niemieckich, a jego siedziba oraz zasoby archiwalne uległy całkowitemu zniszczeniu. Nowy redaktor musiał więc zorganizować wszystko od podstaw. Jego niespożytej energii, znajomości środowiska elektryków i wielkiemu zaangażowaniu należy przypisać, że już pod koniec 1946 r. ukazały się cztery zeszyty pisma. Mimo trudności materiałowych i technicznych pismo ukazywało się w miarę regularnie, stając się w krótkim czasie najpoważniejszym polskim czasopismem elektrotechnicznym, ze wspaniałym zespołem redakcyjnym, złożonym z wybitnych przedstawicieli polskiej elektryki. Pismo śledziło na bieżąco najważniejsze wydarzenia elektryki i energetyki w kraju. Szczególnie interesujące w początkowym okresie były artykuły poświęcone budowie pierwszej polskiej linii 220 kV Śląsk – Łódź. Tadeusz Czaplicki pracował jako redaktor naczelny przez 12 lat, aż do przejścia na emeryturę w 1959 r.

Najbardziej chyba jednak odpowiadała mu praca społeczna w SEP, do którego wstąpił zaraz po powrocie z Rosji w 1923 r., pełniąc wiele ważnych funkcji – zarówno w Zarządzie SEP jak i jego agendach. Wziął czynny udział w inicjatywie Warszawskiego Koła Elektrotechników, zmierzającej do zmiany statutu i reorganizacji SEP. Był najbardziej czynnym członkiem komisji opracowującej nowy statut, który został uchwalony na VIII Zgromadzeniu Delegatów w 1928 r. w Toruniu i został członkiem przejściowego Zarządu Głównego SEP, do czasu wyboru nowego Zarządu Głównego (ZG) w drodze referendum. Na IV Walnym Zgromadzeniu SEP w 1932 r. w Łodzi został prezesem SEP. Na V Walnym Zgromadzeniu SEP w 1933 r. w Warszawie, połączonym z XV Zjazdem Czechosłowackiego Związku Elektrotechników (ESC) przewodniczył wspólnie z prezesem ESC Mirosławem Janu obradom i wygłosił referat „O rozwoju elektryfikacji w Polsce”. W kadencji 1933 był wiceprezesem, a w latach 1934-1938 członkiem ZG SEP. XI Walne Zgromadzenie SEP w 1939 r. w Katowicach i Cieszynie nadało mu godność Członka Honorowego SEP.

Po wojnie współdziałał w pracach nad reaktywowaniem SEP i został w 1945 r. członkiem Tymczasowego ZG do czasu wyboru nowego Zarządu w 1947 r. W latach 1945-1954 był członkiem ZG, a w 1950 r. delegatem SEP na Zjazd NOT.

Ożywioną działalność rozwinął w Centralnej Komisji Słownictwa Elektrycznego (CKSE). W 1923 r. został jej członkiem i był bardzo czynny w pracach nad ujednoliceniem słownictwa elektrycznego, które na terenach trzech byłych zaborów znacznie różniło się od siebie. Brał udział w opracowaniu kilku działów słownictwa. Statut SEP nakazywał stosowanie uchwalonego przez CKSE słownictwa we wszystkich wydawnictwach SEP i zalecał do stosowania wszystkim elektrykom. Znane jest wystąpienie Tadeusza Czaplickiego w obronie spolszczonej pisowni nazw jednostek pochodzących od nazwisk wybitnych uczonych i wynalazców (wat, wolt, om), zamiast pisowni międzynarodowej (watt, volt, ohm). Opracowany przez niego memoriał, opublikowany w „Przeglądzie Elektrotechnicznym” (nr 12/1938), był podstawą do przedstawienia Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej stanowiska Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego i w dużej mierze zadecydował o przyjęciu pisowni spolszczonej, mimo dużego sprzeciwu szkoły lwowskiej. Po wojnie, w 1947 r., CKSE została reaktywowana, a Tadeusz Czaplicki został zastępcą przewodniczącego profesora Kazimierza Drewnowskiego, jak również redaktorem działu „Elektroenergetyka” Polskiego Słownika Elektrycznego, wydawanego od 1948 r.

Kolejny obszar działalności Tadeusza Czaplickiego stanowiła normalizacja. W 1919 r. działała Centralna Komisja Przepisowa SEP. Wskutek nikłych efektów jej pracy została wchłonięta przez nowo powstały Polski Komitet Elektrotechniczny (PKE), powołany do współpracy z Międzynarodowym Komitetem Elektrotechnicznym (CIE) i koordynacji prac przepisowych z zakresu elektrotechniki. W 1930 r. nastąpiło formalne, a w 1932 r. rzeczywiste przejęcie przez SEP prac przepisowych PKE i utworzenie Centralnej Komisji Normalizacji Elektrotechnicznej (CKNE). Tadeusz Czaplicki został w 1924 r. członkiem PKE, a w 1926 r. wszedł do jego Zarządu. Natomiast w 1932 r. został przewodniczącym Komisji X – „Oleje izolacyjne” w CKNE. Tam zdziałał wiele w zakresie uzgodnienia często sprzecznych stanowisk producentów i użytkowników olejów i doprowadził do ukazania się drukiem pierwszej polskiej normy z tej dziedziny. Po reaktywowaniu CKNE w 1946 r., został w 1948 r. przewodniczącym XXVIII Komisji Oświetleniowej. 1 stycznia 1950 r. prace normalizacyjne SEP przejął Polski Komitet Normalizacyjny.

Od 1926 r. był członkiem, a następnie przewodniczącym (1935-1938) Komisji Gospodarki Elektrycznej Polskiego Komitetu Energetycznego. W 1930 r. został przewodniczącym Tymczasowej Komisji Ogólnego Programu powołanej do opracowania programu energetycznego kraju. W latach 1928-1933 brał udział w pracach komisji ustalającej zasady działania Biura Znaku Przepisowego SEP, a następnie wydatnie pomagał w organizowaniu jego laboratoriów.

Do większych osiągnięć Tadeusza Czaplickiego należy opracowanie dokładnej mapy sieci elektrycznych w Polsce, wydanej przez SEP w 1931 r. Był odznaczony między innymi: Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim OOP, Złotym Krzyżem Zasługi, Złotymi Odznakami Honorowymi SEP i NOT.

Zmarł 16 grudnia 1967 r. i pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 6 z 2002 r. Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, wrzesień 2018 r.

Źródła:

Tadeusz Czaplicki. Przegląd Elektrotechniczny z. 1/1968.

Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919-1959. WCT NOT Warszawa 1959.

Zeszyt Historyczny nr 1. 75 lat Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919-1994. Warszawa 1994.

Historia Elektryki Polskiej. T. I. WNT Warszawa 1976 i t. II WNT Warszawa 1977. Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919-1999. COSiW, Warszawa 1999.

Kazimierz Kolbiński (1901 – 1989)
Prezes SEP w latach 1952-1959

Kazimierz Marian Kolbiński urodził się 21 listopada 1901 r. w Warszawie jako syn Augustyna, urzędnika Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i Franciszki z Czajkowskich.

W 1919 r. ukończył Gimnazjum Filologiczne im. Mikołaja Reja w Warszawie. Należąc do Polskiej Organizacji Wojskowej brał udział w rozbrajaniu Niemców w 1918 r. Po maturze wstąpił do wojska i brał udział w walkach na froncie litewsko-białoruskim.

W lutym 1920 r. otrzymał urlop i rozpoczął studia na Wydziale Elektrotechnicznym. W czerwcu 1920 r. brał udział w wojnie z bolszewikami w V Armii WP. Zdemobilizowany pod koniec 1920 r. wznowił studia na uczelni. Ze względu na ciężkie warunki materialne (ojciec zmarł w 1916 r.) musiał utrzymywać się sam. Od 1921 r. był członkiem „Bratniaka”, a po kilku latach został jego prezesem. W trakcie studiów pracował jako asystent profesora Kazimierza Drewnowskiego w Katedrze Miernictwa Elektrotechnicznego i Wysokich Napięć. Prowadził zajęcia w Laboratorium Miernictwa, a w Pracowni Probierczej brał udział w badaniu materiałów elektrotechnicznych i sprawdzaniu mierników elektrycznych.

Po uzyskaniu w 1931 r. dyplomu inżyniera elektryka pozostał na uczelni, prowadząc dodatkowo zajęcia na Sekcji Wojskowej Oddziału Prądów Silnych. W 1935 r., nie zrywając więzi z Politechniką, podjął pracę w Warszawskiej Wytwórni Kabli na Okęciu jako kierownik laboratorium i stacji prób kabli energetycznych, a następnie jako kierownik ruchu fabryki. W latach 1937-1939 kierował w Politechnice Warszawskiej Zakładem Urządzeń Wojskowych w ramach Sekcji Wojskowej. W 1938 r. przeniósł się do Elektrowni Warszawskiej na stanowisko szefa sieci kablowej. Pracował tam aż do Powstania Warszawskiego, w którym walczył jako oficer Armii Krajowej w Zgrupowaniu „Elektrownia”.

Uciekł z obozu w Pruszkowie, dotarł do Końskich i był tam przez pół roku kierownikiem placówki w Zjednoczeniu Elektrowni Okręgu Radomsko-Kieleckiego (ZEORK). W lutym 1945 r. powrócił do Warszawy, ale został tylko członkiem Rady Technicznej Elektrowni (do końca 1949 r.). W czerwcu 1945 r. został dyrektorem naczelnym Fabryki Kabli w Bydgoszczy. Fabryka nie była zniszczona
w czasie wojny, a jej załoga uniemożliwiła wywiezienie maszyn i surowców i już 2 lutego 1945 r. rozpoczęto produkcję. Dzięki talentom organizacyjnym K. Kolbińskiego produkcja kabli osiągnęła znaczny wzrost. 15 sierpnia 1947 r. został dyrektorem Biura Badawczo-Konstrukcyjnego (BBK) w Krakowie przy Zjednoczeniu Przemysłu Kabli i Przewodów. Starając się o powrót do Warszawy, pracował dodatkowo w Centralnym Zarządzie Przemysłu Elektrotechnicznego w Warszawie jako zastępca dyrektora ekonomicznego i naczelnik Wydziału Zagranicznego.
W latach 1947-1950 prowadził wykłady na Wydziale Elektrycznym Politechniki Łódzkiej. 1 stycznia 1951r., jako dyrektor techniczny, zorganizował Centralne Biuro Konstrukcji Kablowych, mieszczące się na terenie fabryki kabli w Ożarowie i przeniósł tam BBK z Krakowa.

W 1954r. otrzymał mieszkanie w Warszawie i poświęcił się całkowicie pracy na Politechnice Warszawskiej. W 1954 r. został kontraktowym zastępcą profesora na Wydziale Elektrycznym.

W 1955 r. przyznano mu tytuł naukowy docenta, a w 1958 r. tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. W 1955 r. został prodziekanem, a w 1956 r. dziekanem Wydziału Elektrycznego, pełniąc tę funkcję do 1960 r. W 1956 r. objął kierownictwo nowego Zakładu Kabli i Przewodów, a w 1962 r. – nowej Katedry Materiałoznawstwa Elektrycznego z Zakładami Kabli i Przewodów oraz Materiałoznawstwa Elektrycznego. Był twórcą nowego kierunku nauczania, obejmującego kompleksowo zagadnienia wytwarzania i eksploatacji kabli i przewodów z uwzględnieniem technologii
i materiałoznawstwa elektrycznego. Wykształcił wielu inżynierów z tych dziedzin. Kilku z nich zostało profesorami lub docentami. Wypromował także jedenastu doktorów.

Podręcznik „Kable elektroenergetyczne” autorstwa Kazimierza Kolbińskiego

W 1959 r. został prorektorem ds. nauki na kadencję 1959-1962, a następnie prorektorem ds. ogólnych. Na uczelni pełnił wiele ważnych funkcji. Od 1950 r. przez długie lata był opiekunem Koła Elektryków Zrzeszenia Studentów Polskich z ramienia Senatu, od 1960 r. kierował Komitetem Redakcyjnym „Przeglądu Prac Naukowo-Badawczych”. W roku 1962/63 był przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego 50-lecia Politechniki Warszawskiej i Komitetu Redakcyjnego księgi pamiątkowej. W latach 1965-1969 przewodniczył Senackiej Komisji ds. Rozwoju Młodej Kadry.
W tym samym okresie, jako pełnomocnik rektora ds. audiowizualnych, zapoczątkował produkcję pierwszych filmów. Od 1968 r. był członkiem Komisji Doktorskiej Wysokich Napięć, a od 1970 r. – Rektorskiej Komisji ds. Technologii. Współpracował wydatnie z Polskim Komitetem Normalizacyjnym. Od 1950 r. był przewodniczącym Komisji Normalizacji Kabli i Przewodów, od 1959 r. członkiem Prezydium Państwowej Rady Normalizacyjnej, przewodniczącym Sekcji Elektrotechniki i przewodniczącym Sekcji Doskonalenia Kadr tej Rady. Był także członkiem wielu towarzystw i instytucji naukowych lub technicznych. W latach 1951-1971 był członkiem Komitetu Elektrotechniki PAN, w 1951-1954 – przewodniczącym Sekcji Sieci oraz członkiem Sekcji Materiałoznawstwa tegoż Komitetu, członkiem Prezydium Komisji Głównej Elektrotechniki i przewodniczącym Podkomisji Materiałów i Technologii Materiałowej KNiT, przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Elektrotechniki, członkiem Prezydium Polskiego Komitetu Wielkich Sieci Elektrycznych.

Od 1957 r. K. Kolbiński był członkiem Prezydium Rady Naukowo-Technicznej Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego (przewodniczącym Sekcji Elektrotechniki). Do SEP wstąpił w 1935r. i był jednym z najczynniejszych jego członków. Przed wojną współpracował z Centralną Komisją Słownictwa Elektrycznego. W okresie wojny brał udział w pracach tajnego SEP przy nowelizacji PNE-10 „Przepisy budowy i ruchu urządzeń elektrycznych prądu silnego”. W 1949 r. został przewodniczącym Polskiego Komitetu Elektrycznego, a w 1950 r. w Centralnej Komisji Szkolnictwa Elektrycznego przewodniczył Komisji Prądów Silnych. W latach 1950-1951 był prezesem Oddziału Warszawskiego SEP. W kadencji 1951 był wiceprezesem, a w okresie
1952-1959 był sześciokrotnie wybierany na prezesa SEP. W latach 1959-1961 był wiceprezesem, a w latach 1964-1969 – członkiem Prezydium Zarządu Głównego. Szczególnie znamienne było jego wystąpienie na IX Zjeździe Delegatów SEP 21 września 1956 r. w Krakowie. Krytycznie ocenił dotychczasową działalność SEP w ramach Naczelnej Organizacji Technicznej i postulował wprowadzenie zasadniczych zmian. Doczekały się one realizacji w nowym Statucie SEP, przyjętym na X Zjeździe w 1957 r.
w Katowicach. Skreślono w nim wszystkie paragrafy związane z dogłębną ingerencją NOT w sprawy SEP, przywrócono zasadę fachowości członków, umożliwiono SEP: udział
w pracach organizacji państwowych, gospodarczych i społecznych (dotychczas zarezerwowane tylko dla NOT), prowadzenie prac w zakresie szkolenia, normalizacji, słownictwa; powołanie przy SEP samowystarczalnych gospodarczo agend.
W 1957 r. reaktywowano Biuro Znaku Przepisowego SEP (od 1962 r. Biuro Badawcze ds. Jakości – BBJ) z Kazimierzem Kolbińskim jako prezesem jego Rady. Z jego inicjatywy na
XII Zjeździe w Warszawie w 1959 r., powołano Centralną Komisję Historyczną, której przewodniczył nieprzerwanie w okresie 1960-1987. W 1950 r. był delegatem SEP na Zjazd Delegatów NOT, w 1956 r. był członkiem prezydium Komitetu Organizacyjnego
i delegatem SEP na III Kongres Techniki w Warszawie, w 1957 r. przedstawicielem SEP do Rady Głównej NOT (również w okresie 1969-1978), wiceprzewodniczącym ZG NOT (1957-1961 i 1964-1965), członkiem prezydium 9. Sekcji IV i V Kongresu Inżynierów
i Techników (1964-1965 i 1970-1971), w 1958r. przewodniczącym Głównej Komisji Bytowej ZG NOT (1958) i członkiem Komisji Rewizyjnej ZG NOT (1970-1972).

Był autorem oraz współautorem dwóch skryptów i trzech książek dotyczących kabli
i przewodów oraz materiałoznawstwa elektrotechnicznego. Był współinicjatorem oraz przewodniczącym Komitetu i Zespołu Redakcyjnego „Historii Elektryki Polskiej” -pięciotomowej monografii wydanej przez Wydawnictwa Naukowo-Techniczne w latach 1972-1977. Opublikował ponad 20 artykułów prasowych, z których wiele poświęcił sprawom SEP. Został odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1948), Krzyżem Oficerskim OOP (1956), Orderem Sztandaru Pracy II kl. (1964), Złotymi Odznakami Honorowymi SEP i NOT. XII Zjazd Delegatów SEP w 1959 r. w Warszawie nadał mu godność członka honorowego SEP. W małżeństwie z Marią Haliną z Graniszewskich miał syna Bohdana. Zmarł 10 września 1989 r. w Warszawie i pochowany jest na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 47, rząd I, grób 7/8).

opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 1-2 z 2004r. Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, wrzesień 2018r.

Źródła

Teczka osobowa prof. K. Kolbińskiego w archiwum Politechniki Warszawskiej, nr akt PW 3164

Historia SEP 1919-1959. WCT NOT W. 1959 Historia SEP 1919-1999. COSiW W. 1999

Zarys historii Wydz. Elektrycznego 1921-1981. Politechnika Warszawska, 1983 Historia Elektryki Polskiej WNT, tom I 1976, tom IV 1972 ~? Jubileusz 70-lecia prof. Kazimierza Kolbińskiego. Przegląd Elektrotechniczny nr 7/1973

Jerzy Lando (1904 – 1966)
Prezes SEP w latach 1951-1952

Jerzy Grzegorz Lando urodził się 22 listopada 1904 r. w Warszawie jako syn Daniela, technika-metalowca pracującego na kolei i Aleksandry z Taftów. Okres 1905-1914 rodzina spędziła na terenie zaboru austriackiego, dokąd Daniel musiał uchodzić przed prześladowaniami za udział w ruchu rewolucyjnym w 1905 r. Do Warszawy powrócili w 1914 r., bezpośrednio przed wybuchem wojny światowej i zostali ewakuowani w głąb Rosji, gdzie spędzili lata 1914-1921.

Po powrocie do Polski Jerzy dokończył naukę w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym Władysława Giżyckiego, gdzie w 1923 r. zdał egzamin dojrzałości. Po maturze wstąpił na Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej. W czasie studiów utrzymywał się sam wskutek ciężkiej sytuacji materialnej rodziców, m.in. pracował jako kreślarz w Polskich Zakładach Elektrycznych Brown Boveri.

Egzamin dyplomowy zdał w 1929 r. po wykonaniu pracy z urządzeń elektrycznych u profesora Stanisława Odrowąża-Wysockiego i rozpoczął pracę w Zakładach PZE Brown-Boveri jako inżynier w dziale maszyn elektrycznych. Jako zdolny, dobrze zapowiadający się pracownik został wysłany do zakładów firmy BBC w Szwajcarii na dłuższe przeszkolenie w dziale napędów elektrycznych.

Powróciwszy do kraju objął w 1933 r. stanowisko kierownika działu napędów elektrycznych w Zakładach Elektromechanicznych Rohn-Zieliński S.A. – licencja Brown-Boveri, powstałych po zamknięciu PZE Brown-Boveri w 1931 r. wskutek ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego (w przejęciu PZE BB przez ZE Rohn-Zieliński wielką rolę odegrał inż. Zygmunt Okoniewski, prezes SEP w latach 1929-1939).

Jerzy Lando, pracując w Zakładach Elektromechanicznych Rohn-Zieliński S.A., wykazał ogromne zdolności organizacyjne i techniczne, kierując i biorąc bezpośredni udział w projektowaniu i realizacji, przy pomocy specjalistów szwajcarskich, nowoczesnych rozwiązań skomplikowanych napędów elektrycznych w różnych działach przemysłu, m.in. dla trzech wielkich papierni, sześciu cukrowni, walcowni metali kolorowych, maszyn wyciągowych w górnictwie oraz dla fabryk włókienniczych i cukrowni w krajach Ameryki Południowej. Wielkim osiągnięciem było dokonanie transakcji na eksport do Związku Sowieckiego dziesięciu wielkich silników asynchronicznych.

Po zawierusze wojny obronnej we wrześniu 1939 r. Jerzy Lando znalazł się w zajętym przez Sowietów Lwowie i w latach 1940-41 zajmował stanowisko głównego inżyniera w przedsiębiorstwie montażowym. Po wkroczeniu Niemców do Lwowa w czerwcu 1942 r. został aresztowany wraz z żoną i oskarżony przez hitlerowców o współpracę z władzami sowieckimi oraz ukrywanie poszukiwanych przez gestapo osób. Został skazany przez Sondergericht (z niem. sądu specjalnego) na karę śmierci, zamienioną na bezterminowy pobyt w obozach koncentracyjnych. Początkowo przebywał w obozach KL Schirneck i Netzweiler zlokalizowanych w kamieniołomach w Alzacji. Dzięki staraniom przyjaciół, a głównie profesora Kazimierza Drewnowskiego, więźnia obozu w Dachau, udało się go przenieść do tego obozu, gdzie warunki nie były tak zabójcze, jak w kamieniołomach. (obóz w Dachau, pierwszy KL w Niemczech, był obozem pokazowym, udostępnianym przez hitlerowców do zwiedzania przez przedstawicieli Czerwonego Krzyża i innych organizacji międzynarodowych). Żona Jerzego Lando przebywała w tym czasie w obozie KL Ravensbruck.

Do kraju powrócił w czerwcu 1945 r. Podjął pracę w Zarządzie Państwowym Zakładów Elektromechanicznych Rohn-Zieliński. Pod koniec 1945 r. został wysłany do krajów Europy Zachodniej z delegacją CZP Hutniczego jako ekspert ds. napędów elektrycznych do pertraktacji związanych z planowanymi inwestycjami w hutnictwie. Następnie przebywał w Szwajcarii w celu nawiązania współpracy między polskim i szwajcarskim przemysłem elektrotechnicznym. Po przejęciu w 1947 r. firmy ZPZE Rohn-Zieliński przez Zjednoczenie Przemysłu Maszyn Elektrycznych został tam dyrektorem technicznym, biorąc czynny udział w odbudowie i uruchamianiu krajowego przemysłu maszyn elektrycznych. W marcu 1948 r. zrezygnował z pracy w ZPME i rozpoczął pracę naukową w Instytucie Elektrotechniki i równolegle w Politechnice Warszawskiej.

Ideę utworzenia Instytutu Elektrotechniki dla rozwiązywania zagadnień naukowych przemysłu elektrotechnicznego, nurtującą od dawna polskich elektryków, udało się urzeczywistnić dopiero po wojnie. Na początku 1945 r., dzięki staraniom grupy inicjatywnej z profesorem Januszem Lechem Jakubowskim utworzony został Państwowy Instytut Wysokonapięciowy, rozbudowany i przemianowany w 1946 r. na Państwowy Instytut Elektrotechniczny, wiosną 1949 r. na Główny Instytut Elektrotechniki, a od 1951 r. na Instytut Elektrotechniki.

Jerzy Lando rozpoczął pracę w Instytucie Elektrotechniki w Zakładzie Maszyn Elektrycznych, ale jego zdolności organizacyjne i wielkie zaangażowanie w pracy spowodowały, że w 1950 r. został dyrektorem naukowo-technicznym. Na tym stanowisku starał się o wysoki poziom opracowań Instytutu oraz silne powiązanie ich z potrzebami przemysłu. Dążył do tego, aby każde opracowania Instytutu Elektrotechniki znajdywały wdrożenia w przemyśle, a zwłaszcza w fabrykach maszyn elektrycznych, którymi się osobiście opiekował. Doprowadził do powstania
w Instytucie Elektrotechniki doświadczalnego Zakładu Konstrukcji Urządzeń i Maszyn Elektrycznych, który miał wykonywać prototypy, a nawet wytwarzać małe serie urządzeń i maszyn elektrycznych, opracowanych przez specjalistyczne zakłady działające na terenie Instytutu.

W 1951r. rozpoczęły się pod jego bezpośrednim kierownictwem prace nad przekształceniem Instytutu Elektrotechniki w wielki, ogólnokrajowy ośrodek badawczy, obejmujący zakresem swych prac naukowo-badawczych wszystkie ważniejsze dla przemysłu dziedziny elektrotechniki. W ciągu zaledwie dziesięciu lat powstał wielki ośrodek naukowo-techniczny w Warszawie-Międzylesiu, dorównujący liczbą i wyposażeniem laboratoriów, kadrą pracowników naukowych oraz zakresem prac przodującym placówkom tego rodzaju w Europie. Niezależnie od kierowania tak poważnym ośrodkiem naukowo-badawczym jako jego dyrektor naukowo-techniczny, a od 1955r. dyrektor naczelny, prowadził również pracę naukową w swej specjalności. Dotyczyła ona nowoczesnych zautomatyzowanych napędów w przemyśle maszynowym, papierniczym oraz kryteriów doboru maszyn elektrycznych dla górnictwa i hutnictwa.

Równolegle z pracą w Instytucie Elektrotechniki Jerzy Lando podjął w 1948 r. pracę dydaktyczną w Politechnice Warszawskiej, początkowo jako starszy asystent, a następnie adiunkt, prowadząc przy Katedrze Urządzeń Elektrycznych ćwiczenia z napędów elektrycznych, a następnie wykłady zlecone dla siódmego i ósmego semestru w dziedzinie specjalnych napędów elektrycznych. Dla tej tematyki opracował następujące skrypty: „Ogólna teoria napędu elektrycznego” (1948), „Napęd elektryczny w hutnictwie” (1948), „Napęd elektryczny maszyn wyciągowych” (1949), „Przemysłowy napęd elektryczny” (1950). W 1951 r. został kierownikiem-organizatorem pierwszej w kraju Katedry Napędów Elektrycznych. Wtedy wydał (wspólnie ze St. Bielawskim) skrypty: „Zasady napędu elektrycznego i automatyki napędowej” (1954 i 1955) oraz „Podstawy napędu elektrycznego” Cz. I (1959,1967,1968). W Katedrze tej prowadzono pod jego kierownictwem i przy współpracy z Instytutem Elektrotechniki prace dotyczące napędów i sterowania obrabiarek do metali, napędów maszyn papierniczych, wirówek cukrowniczych, dźwignic przemysłowych i dźwigów osobowych. 30 lutego 1955 r. otrzymał tytuł naukowy prof. nadzwyczajnego. Z pracy na Politechnice zmuszony był zrezygnować ze względu na pogarszający się stan zdrowia W późniejszym okresie powrócił do pracy w Politechnice Warszawskiej jako profesor kontraktowy.

Brał czynny udział w organizacjach naukowych i technicznych. Był delegatem Polski do Sekcji 10. Przemysłu Elektrotechnicznego w stałej Komisji Przemysłu Maszynowego Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Zainicjował tam wiele nowych prac, m.in. z tematyki zautomatyzowanych napędów elektrycznych, które doprowadziły do unifikacji w zakresie warunków technicznych i badań. Był członkiem Komisji Elektrotechniki PAN, członkiem Głównej Komisji ds. Kształcenia i Doskonalenia Kadr KNiT, zastępcą przewodniczącego Komisji Głównej Elektrotechniki przy KNiT, członkiem Głównej Komisji Jakości Produkcji przy KNiT, członkiem Rady Normalizacyjnej Polskiego Komitetu Normalizacji, redaktorem naczelnym „Prac Instytutu Elektrotechniki”, członkiem komitetów redakcyjnych wydawnictw PAN: „Postępy napędu elektrycznego” i „Archiwum Automatyki i Telemechaniki”.

Do Stowarzyszenia Elektryków Polskich wstąpił w 1929 r. W kadencji 1951-1952 był prezesem, w latach 1952-1954 wiceprezesem SEP, a w 1954-1957 – członkiem ZG SEP. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżami: Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim OOP, Złotymi Odznakami SEP i NOT.

Był dwukrotnie żonaty: z Gustawą Gisek, z którą miał córkę – Alicję magister biologii, a następnie z Eugenią Rybińską. Zmarł na zawał serca 19 stycznia 1966 r. Jest pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 56-2-3).

opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 11-12 z 2003 r. Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, sierpień 2018

Zygmunt Okoniewski (1877 – 1936)
Prezes SEP w latach 1929-1930

Zygmunt Okoniewski urodził się 4 marca 1877 r. w Kijowie w ówczesnym Cesarstwie Rosyjskim w rodzinie ziemiańskiej jako syn Zygmunta i Julii ze Sławińskich. Szkołę średnią ukończył w Kijowie, a studia wyższe w uczelni technicznej Hochschule Mittweida w Niemczech w 1900 r. jako inżynier elektromechanik i uzupełnił je w 1902 r. specjalizacją z elektrotechniki w Królewskiej Wyższej Szkole Technicznej (niem. Konigliche Technische Hochschule), zwanej też inaczej Wyższą Szkołą Techniczną w Charlottenburgu (od nazwy wówczas podberlińskiego miasta, w którym znajduje się uczelnia, a obecnie dzielnicy Berlina). Po studiach zaczął pracować w firmie Towarzystwo Udziałowe Fabryk Wyrobów Metalowych Rohn-Zieliński w Warszawie. Następnie nawiązał współpracę z firmą Franz Seiffert and Co. A.G. w Berlinie i jako jej przedstawiciel otworzył własne biuro armatur i rurociągów w Petersburgu.

Przeczuwając nadchodzącą koniunkturę nawiązał kontakt ze szwajcarskim koncernem elektrotechnicznym Brown-Boveri Co. i założył w 1909 r., jako jego przedstawiciel, Biuro Techniczne w Kijowie. W 1911 r. przeniósł je do Warszawy i prowadził wraz z oddziałem w Sosnowcu pod nazwą: Biuro Techniczne inż. Okoniewski – jeneralny reprezentant na Królestwo Polskie Tow. Akc. Brown-Boveri Co. (Baden), Szwajcaria. W czasie I wojny światowej, po zajęciu Warszawy przez Niemców w 1915 r., przeniósł swe biuro ponownie do Kijowa. Działał tam również społecznie wśród licznej Polonii jako prezes Stowarzyszenia Techników Polaków i prezes Zarządu Rady Ziemian oraz członek Polskiego Towarzystwa Naukowego. We wrześniu 1917 r. wziął udział w Zjeździe Techników Polaków w Moskwie, z referatem „Nowe kierunki w elektrotechnice”. W 1918 r. wrócił do Warszawy i wznowił pracę biura. Zakres jego usług obejmował projekty elektrowni, kolejek dojazdowych i tramwajów elektrycznych oraz dostawę urządzeń takich jak: turbiny, silniki, turbokompresory, maszyny wyciągowe do kopalń, tablice rozdzielcze oraz materiały elektroinstalacyjne.

Reklama prasowa Biura Technicznego inż. Zygmunta Okoniewskiego

W 1920 r. rozpoczął starania o utworzenie w Polsce spółki akcyjnej, produkującej na licencji firmy Brown-Boveri silniki elektryczne i dostarczającej polskim odbiorcom inne jej wyroby. Dotychczasowe przedstawicielstwo firmy zostało przekształcone 11 sierpnia 1921r. w Polskie Zakłady Elektryczne Brown-Boveri S.A. z dyrektorem Zygmuntem Okoniewskim. Nowa firma rozpoczęła bardzo ożywioną działalność. Już we wrześniu 1921 r. zostały nabyte w Żychlinie tereny i zabudowania, które po gruntownej przebudowie przekształcono w nowoczesną fabrykę maszyn elektrycznych. Uruchomiona 31 grudnia 1922 r. fabryka produkowała silniki trójfazowe, transformatory, generatory trójfazowe, maszyny prądu stałego, akcesoria do maszyn elektrycznych oraz tablice rozdzielcze wysokich i średnich napięć (ówczesne „wysokie napięcia” dziś sklasyfikowalibyśmy jako średnie).

Reklama prasowa polskich Zakładów Elektrycznych Brown Boveri zamieszczona w „Przeglądzie Elektrotechnicznym” nr 1 z 1928r.

W 1926 r. Spółka nabyła Zakłady Elektromaszynowe w Cieszynie, w których po modernizacji uruchomiła seryjną produkcję silników indukcyjnych o mocy do 27 kW na napięcie do 500 V. Zakłady te o nazwie Polskie Zakłady Elektryczne Brown-Boveri S.A. – Fabryka w Cieszynie zostały w latach 1926-1929 znacznie rozbudowane. Wzniesiono nowe hale produkcyjne i wyposażono je w nowoczesny park maszynowy.

Podjęta z dużym rozmachem rozbudowa fabryk w Żychlinie i Cieszynie spowodowała duże zadłużenie spółki w bankach zagranicznych, które po nastaniu w latach 1928-1931 ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego okazało się dla niej fatalne. W tej sytuacji dyrektorem Spółki został Szwajcar, a Zygmunta Okoniewskiego mianowano jego zastępcą i prezesem komitetu wykonawczego. Te zabiegi nie przyniosły pożądanych skutków, a pogłębiający się kryzys i brak zamówień spowodowały zamknięcie obu fabryk z dniem 15 sierpnia 1931 r.

Zygmunt Okoniewski nie poddawał się jednak tak łatwo przeciwnościom losu. Przeczuwając nadchodzący koniec recesji, udało mu się zainteresować firmę „Zakłady Mechaniczne i Odlewnia Rohn-Zieliński” w Warszawie, która nabyła w 1932 r. fabrykę w Żychlinie, a w 1933 r. w Cieszynie za sumę o wiele niższą od ich wartości i przekształcić je w „Zakłady Elektromechaniczne Rohn – Zieliński S.A. – Licencja Brown – Boveri”. Prezesem Rady Wykonawczej i Zarządu został Z. Okoniewski, który doprowadził do dalszego rozwoju obie fabryki, centralę przedsiębiorstwa w Warszawie oraz przedstawicielstwa terenowe w Katowicach i Poznaniu. Podkreślić należy zwłaszcza jego zasługi w podniesieniu poziomu technicznego i wykonawczego przedsiębiorstwa, które rozszerzało stale swój program produkcyjny i było w stanie zaspokajać rosnące coraz bardziej potrzeby przemysłu krajowego. Pierwszy odcinek budowanej w latach 1935-1939 linii 150 kV (najwyższe wówczas napięcie przesyłowe w Polsce) Mościce-Starachowice wyposażono w transformatory 15 MVA wyprodukowane w Żychlinie.

Okoniewski cieszył się także dobrą opinią wśród krajowych i zagranicznych przemysłowców, toteż brał udział w różnych pertraktacjach handlowych, m.in.w Wielkiej Brytanii, Austrii, Niemczech i Szwajcarii. Oprócz niezwykle owocnej pracy na polu zawodowym, Okoniewski działał również w wielu organizacjach gospodarczych i społecznych, dzieląc swój czas między pracę zawodową i społeczną. W latach 1925-1929 był członkiem Rady Polskiego Związku Przemysłowców Metalowych i Centralnego Związku Przemysłowców Polskich (tzw. Lewiatana). W latach 1926-1936 pełnił funkcję prezesa Rady i Zarządu Polskiego Związku Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych (PZPEl), którego zadaniem było popieranie krajowego przemysłu i handlu elektrotechnicznego. W 1926 r. brał udział w posiedzeniach Państwowej Rady Elektrotechnicznej. W 1929 r. współorganizował dział elektrotechniczny na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Ponadto pełnił funkcje: Prezesa Zarządu Polskiego Towarzystwa Akumulatorowego PETEA S.A. w Bielsku-Białej, Prezesa Polsko-Szwajcarskiej Izby Handlowej, członka Zarządu Towarzystwa Przemysłowego Kabel, członka Państwowej Rady Kolejowej oraz rozmaite funkcje w różnych komitetach organizujących wystawy elektrotechniczne. Brał także udział w komitetach pomocy studentom, m.in. w gromadzeniu funduszów stypendialnych i był współzałożycielem fundacji Domy Akademickie im. prezydenta Gabriela Narutowicza, która wybudowała dom akademicki przy placu jego imienia w Warszawie. Był członkiem Zarządu Studium Technologicznego przy Politechnice Warszawskiej. W 1924 r. został wiceprezesem Zarządu nowo powstałego Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego (PKE), organu prac przepisowych i współpracy międzynarodowej na polu normalizacji. Funkcję tę pełnił do 1929 r., kiedy został członkiem Prezydium PKE.

Przed I wojną światową był członkiem Stowarzyszenia Techników Polskich w Warszawie, a następnie członkiem Społecznego Zrzeszenia Inżynierów RP i członkiem Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich. Na I Walnym Zgromadzeniu SEP w Poznaniu w czerwcu 1929 r. został wybrany prezesem SEP. W roku tym wprowadzono po raz pierwszy, zgodnie z nowym statutem SEP uchwalonym na VIII Zgromadzeniu Delegatów Kół SEP w Toruniu w 1928 r., nowy sposób wybierania prezesa i członków Zarządu Głównego przez referendum, tj. głosowania listownego przez pocztę. Wysunięcie kandydatury Z. Okoniewskiego, który był wówczas prezesem PZPEl, na prezesa SEP, połączone było z nadzieją na zwiększenie liczby członków zbiorowych, a ci mieli stać się podstawą dla finansowania działalności SEP. Na II Walnym Zgromadzeniu SEP w 1930 r. w Warszawie wręczał on, wraz z wiceprezesem Kazimierzem Straszewskim, dyplom Członka Honorowego SEP ówczesnemu Prezydentowi RP profesorowi Ignacemu Mościckiemu.

Zygmunt Okoniewski opublikował kilka prac analitycznych, w tym m.in. „Analizę statystyki produkcji całego krajowego przemysłu elektrotechnicznego za lata 1925-1930″. Był także założycielem i członkiem komitetu redakcyjnego pisma „Światło i Siła” (1930-1932), organu PZPEl. Okoniewski odznaczał się dużą ambicją i wytrwałością w dążeniu do wytkniętego celu, co przy wielkiej pracowitości, zdolnościach organizacyjnych i doświadczeniu predestynowało go do zajmowania kierowniczych stanowisk w przemyśle. Zdolność przewidywania, dalekowzroczność i przekonanie o konieczności elektryfikacji przemysłu oraz odwaga w podejmowaniu decyzji uczyniła go pionierem przemysłu maszyn elektrycznych w Polsce. Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi.

W 1911 r. poślubił Michalinę Marię Komorowską. Małżeństwo było bezdzietne. Zmarł 23 marca 1936r. w Warszawie i pochowany został, zgodnie z ostatnią wolą, w Żychlinie, gdzie w życiu zawodowym odnosił największe sukcesy.

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 3-4 z 2002r. Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, wrzesień 2018r.

Źródła:

Januszewski: Ś.P. Inżynier Zygmunt Okoniewski. Przegląd Elektrotechniczny nr 6/1936

Kubiatowski: Inżynier Zygmunt Okoniewski, Przegląd Elektrotechniczny – styczeń 1973r.

Polski Słownik Biograficzny t. XXIII, Warszawa 1972.

Słownik biograficzny techników polskich, Warszawa 1998r.

Tadeusz Żarnecki (1907 – 1991)
Prezes SEP w latach 1950-1951

Tadeusz Żarnecki urodził się 2 lutego 1907 r. w Krakowie jako syn Stanisława – artysty malarza i Anny z Meduskich, absolwentki Uniwersytetu Jagiellońskiego z 1904 r., nauczycielki. Do szkoły powszechnej uczęszczał we Lwowie, a gimnazjum matematyczno-przyrodnicze ukończył w 1926 r. w Łodzi, dokąd przeprowadził się z matką. Od 1915 r. należał do harcerstwa. Jako harcerz uczestniczył w obronie Lwowa, a w Łodzi organizował kolonie letnie dla biedoty żydowskiej. W latach 1926-1932 studiował na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, gdzie czynny był w Bratniaku i należał do lewicowej organizacji „Życie”. Dyplom inżyniera elektryka uzyskał w 1934 r. po odbyciu służby wojskowej w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu. Po ćwiczeniach w 1935 r. został promowany na podporucznika.

Pracę zawodową rozpoczął w 1934 r. w Wytwórni Maszyn Elektrycznych „Elektrobudowa” S.A. w Łodzi, produkującej silniki indukcyjne o mocach 0,2-100 KM, prądu stałego o mocach 0,5-10 KM i transformatory do 10 MVA i 66 kV. Po dwóch latach przeniósł się do Fabryki Aparatów Elektrycznych K. Szpotański, gdzie do wybuchu wojny w 1939 r. pracował jako konstruktor, a następnie kierownik jednego z działów montażowych.

Zmobilizowany latem 1939 r. w kampanii wrześniowej walczył w obronie Warszawy, został odznaczony Krzyżem Walecznych, a następnie przebywał do końca wojny w Niemczech w oficerskich obozach jenieckich, m.in. w Woldenbergu. Tam brał udział w pracach Koła Zagadnień Zawodowych, wykładając na kursach elektrotechnikę samochodową oraz maszyny elektryczne. Jednocześnie był kierownikiem oświetlenia w teatrze obozowym.

Po powrocie do kraju w maju 1945 r. został mianowany naczelnym dyrektorem -organizatorem Centralnego Zarządu Przemysłu Elektrotechnicznego podległego Ministerstwu Przemysłu jako organu kierującego całością przemysłu elektrotechnicznego, teletechnicznego i radiotechnicznego.

Przemysł elektrotechniczny, którego fabryki zgrupowane były głównie w Warszawie, poniósł w czasie wojny wielkie straty, a jego zdolność produkcyjna w chwili wyzwolenia nie przekraczała 23% poziomu przedwojennego. Do tego dochodziły ogromne straty w ludziach oraz zniszczenia części dokumentacji. Należało więc jak najszybciej uruchomić i rozwinąć produkcję w ocalałych fabrykach, odbudować częściowo zniszczone fabryki, rewindykować maszyny i urządzenia wywiezione przez okupanta, przejąć i zabezpieczyć odpowiednie obiekty na ziemiach północnych i zachodnich.

Tadeusz Żarnecki zabrał się z całym zaangażowaniem do realizacji tych zadań. W tym czasie wyjeżdżał często za granicę m.in. do Szwecji, Holandii, Czechosłowacji, Niemiec Wschodnich, Węgier i ZSRR, czy to w poszukiwaniu zagrabionego polskiego mienia, czy też dla nawiązania kontaktów technicznych z branżowymi zakładami lub po zakup licencji (m.in. dzięki jego działaniom zakupiono od Philipsa licencję linii technologicznej do produkcji żarówek). W 1949 r. przeniósł się na stanowisko wicedyrektora do Biura Elektryfikacji Kolei, gdzie opracowywano plany elektryfikacji głównych linii kolejowych w Polsce, przede wszystkim pierwszej linii Warszawa-Katowice, wyposażenia do niej oraz taboru. W grudniu 1950 r. został przeniesiony do Biura Projektów „Prozamet”, gdzie jako generalny projektant zajmował się projektowaniem zakładów przemysłu elektrotechnicznego.

W sierpniu 1950 r. rozpoczął pracę w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej (WSI) NOT w Warszawie jako p.o. samodzielnego pracownika nauki. W roku akademickim 1950/1951 był dziekanem Wydziału Elektrycznego, a od 1951 roku do końca istnienia WSI jako samodzielnej jednostki, pełnił funkcję rektora tej szkoły. W styczniu 1955 r. CKK nadała mu tytuł docenta oraz samodzielnego pracownika nauki.

W czasie pracy w WSI prowadził wykłady z zakresu automatyki i napędu elektrycznego na Wydziale Elektrycznym, a także wykłady zlecone na sekcji dźwignic Wydziału Mechanicznego. W grudniu 1964 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym. W 1966 r. WSI została przyłączona do Politechniki Warszawskiej, a Tadeusz Żarnecki został mianowany przez ministra szkolnictwa wyższego Henryka Gdańskiego kierownikiem nowo utworzonej na Wydziale Elektrycznym Katedry Elektrotechniki Przemysłowej. Pracując w Politechnice wykładał napędy elektryczne i podstawy automatyki. W 1970 r. w ramach reorganizacji uczelni katedra ta weszła w skład nowo powstałego Instytutu Maszyn Elektrycznych.

W czerwcu 1953 r. rozpoczął równolegle pracę w Zakładzie Maszyn i Napędów Elektrycznych Instytutu Elektrotechniki, a po jego reorganizacji w nowym Zakładzie Zautomatyzowanych Napędów jako kierownik pracowni. Do ważniejszych prac wykonanych przez jego pracownię należą: projekt i nadzór autorski nad realizacją laboratorium badawczego maszyn elektrycznych i układów pomiarowych zasilanych z kilku źródeł energią elektryczną o regulowanych parametrach, zdalnym sterowaniu i regulacji oraz projekt i nadzór autorski przy uruchamianiu zautomatyzowanego układu napędowego pieca obrotowego Cementowni „Saturn” (prototyp dla cementowni eksportowych, budowanych później przez Polaków w wielu krajach świata). Z Instytutu został zwolniony 30 czerwca 1966 r. wobec wydanego przez Ministerstwo zakazu pracy na dwóch pełnych etatach.

Jego praca na uczelni i w Instytucie Elektrotechniki skupiona była na dwóch głównych kierunkach: naukowo-technicznym w dziedzinie automatyki i napędów elektrycznych oraz organizacyjno-dydaktycznym, związanym z rozwojem wyższego szkolnictwa dla pracujących. W tym zakresie Żarnecki współdziałał przy uruchamianiu studiów zaocznych dla pracujących oraz działał w sekcji technicznej Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego i jako członek komisji partyjno-rządowej w Radzie Głównej NOT. Opracował wtedy projekt organizacyjny Ośrodka Metodycznego i Wydawniczego studiów dla pracujących.

Tadeusz Żarnecki do Stowarzyszenia Elektryków Polskich wstąpił w 1934 r. Był członkiem Komisji Przepisowej nr VIII „Izolatory, napięcia i prądy” w podkomisji „Izolatory wysokiego napięcia i próby udarowe”. Po powrocie z niewoli został na początku 1946 r. dokooptowany do Tymczasowego Zarządu Głównego SEP z racji swych lewicowych poglądów. W 1946 r. brał udział w organizowaniu NOT, jako członek-założyciel. Był rzecznikiem ścisłej współpracy SEP z NOT i zwolennikiem dostosowania statutu SEP do wymagań NOT. W okresie od grudnia 1947 r. do kwietnia 1949 r. wybrany był do ZG SEP, a następnie pełnił funkcję wiceprezesa (1949-1950), prezesa (1950-1951) i ponownie wiceprezesa (1951-1953), a w latach 1953-1957 członka ZG SEP. Na I Kongresie Techników Polskich w 1946 r. w Katowicach przewodniczył obradom VIII Sekcji Kongresowej. Na XV Zgromadzeniu SEP we wrześniu 1949 r. był przewodniczącym Komisji Wnioskowej. Na VIII Zjeździe Delegatów wygłosił przemówienie wstępne na temat historii SEP. W okresie od stycznia 1948 r. do lipca 1957 r. był członkiem komisji ds. realizacji ustawy o stopniu inżyniera (w latach 1948-1950 jej przewodniczącym). W okresie od maja 1946 r. do maja 1950 r. (tj. do przejęcia Przeglądu przez WCT NOT) był delegatem ZG w Spółce Wydawniczej „Przegląd Elektrotechniczny”, a w latach 1950-1957 członkiem kolegium redakcyjnego Przeglądu. Zorganizował przy NOT Polski Komitet Pomiarów i Automatyki (organizacja członkowska Międzynarodowej Federacji IFAC) i przez kilka lat był jego prezesem. Od 1957 r. brał udział jako stały delegat polski w pracach sekcji nr 8 „Budowa przyrządów i automatyka” Komisji Maszynowej Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Przez wiele lat brał czynny udział w pracach Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, będąc od 1961 r. przewodniczącym Głównej Komisji ds. Automatyzacji. Był członkiem Rady Programowej czasopisma „Pomiary, Automatyka, Kontrola”.

Na emeryturę przeszedł w 1970 r. w związku z ciężką chorobą żony. Na części etatu pracował zawodowo w Politechnice jeszcze do 1981 r.

Był czterokrotnie żonaty, dwukrotnie owdowiał. Z pierwszą żoną Zofią z Jareckich (kustosz Biblioteki UW) miał trzech synów: Andrzeja (ur. 1935, aktora i reżysera, profesora Akademii Muzycznej w Łodzi), Michała (ur. 1946, reżysera dźwięku, profesora Akademii Muzycznej w Warszawie) i Piotra (ur. 1948, magistra inżyniera elektronika w Instytucie PPT PAN).

Za pracę zawodową i społeczną został odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi (1954), Krzyżami Kawalerskim (1946) i Oficerskim (1958) OOP, Medalem X-lecia (1955).

Zmarł 6 grudnia 1991 r. i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, kwatera A, rząd III, grób 39.

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 9-10 z 2003r. Redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, wrzesień 2018r.

Źródła:

Akta osobowe Tadeusza Żarneckiego w archiwum Politechniki Warszawskiej;

Akta osobowe Tadeusza Żarneckiego w archiwum Instytutu Elektrotechniki;

Zeszyt historyczny nr 1 SEP. 75 lat SEP 1919-1994. Warszawa 1994;

Historia SEP 1919-1959, WCT NOT 1959, i 1919-1999 COSiW 1999; Informacje uzyskane od syna Tadeusza Żarneckiego – profesora Andrzeja Żarneckiego.

Tadeusz Kahl (1907 – 1982)
Prezes SEP w latach 1959-1961

Tadeusz Juliusz Kahl urodził się 22 maja 1907 r. w Warszawie jako syn Stefana, inżyniera budownictwa, później przemysłowca i Zofii z Safftów. Pochodził z rodziny przybyłej na ziemie polskie w połowie XIX w. z Danii. W 1925 r. ukończył Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie, a w 1930 r. otrzymał dyplom inżyniera elektryka na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Po studiach odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu, którą ukończył w 1932 r. jako sierżant podchorąży.

Pracę zawodową rozpoczął w 1932 r. w Szefostwie Budownictwa (wojskowego) przy Dowództwie Okręgu Korpusu w Warszawie w referacie instalacji elektrycznych, zajmując się m.in. projektowaniem i nadzorem nad inwestycjami instalacji elektrycznych. W 1935 r. przeniósł się do Inspektoratu Elektrycznego Zarządu Miejskiego M. Warszawy, pracując krótko w referacie koncesyjnym. Po przejęciu przez miasto od spółki francuskiej elektrowni na Powiślu przeszedł tam, pracując początkowo jako inżynier sieci, a następnie kierownik Działu Zmiany Napięcia. Chodziło o zainicjowane i zaprojektowane przez niego przejście z napięcia sieci 3 x 120 V na napięcie 3 x 220 V, a w przyszłości na napięcie 380/220 V, bez wymiany kabli, wykorzystując ich płaszcz ołowiany jako przewód zerowy. Realizację tego projektu rozpoczęto pod jego kierownictwem w lutym 1938 r. w Śródmieściu. Jednocześnie rozpoczęto przechodzenie z napięcia średniego sieci miejskiej rozdzielczej 5 na 15 kV.

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Powiśle. Zdjęcie wykonane w elektrowni (w małym budynku przy bramie od ul. Zajęczej) pomiędzy 3.08 a 5.09.1944 r. Od lewej siedzą: Stanisław Skibniewski “Cubryna” (05.08.1901-03.05.1958) – kapitan AK, dowódca oddziału, który w Powstaniu zdobył elektrownię i potem dowódca załogi elektrowni. Inżynier elektryk, przed wojną i w czasie okupacji dyrektor techniczny elektrowni. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Jan Piasecki – inżynier elektryk, pracownik elektrowni warszawskiej. Tadeusz Kahl “Kowalski” – inżynier elektryk, pracownik elektrowni, wówczas porucznik AK, zastępca Skibniewskiego. Kahl był szkolnym kolegą Wacława Lotha ze szkoły im. Reja w Warszawie (razem zdawali maturę w 1925r). Fot: Wacław Loth „Kupiec”, Archiwum zdjęć Muzeum Powstania Warszawskiego, nr inwentarzowy: MPW-IP/5447)

W 1939 r. Tadeusz Kahl został zmobilizowany i walczył w Wojnie Obronnej m.in. w bitwie pod Kutnem jako podporucznik Wojska Polskiego. Uniknąwszy niewoli powrócił do pracy w Elektrowni Warszawskiej, zajmując się nadal nadzorem prac nad zmianą napięć sieci niskich i średnich napięć. Prace te ukończył na krótko przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Od 1942 r. był żołnierzem Armii Krajowej pod pseudonimem „Kowalski” przydzielonym do Wojskowej Służby Ochrony Powstania. Był zastępcą dowódcy Zgrupowania Elektrownia. Dzięki doskonale zaplanowanej akcji powstańczej Elektrownia Warszawska została przejęta z rąk Niemców do południa 2 sierpnia 1944 r. Elektrownia pracowała przez cały sierpień dostarczając energii dla zajętej przez powstańców części miasta. Dopiero 5 września po zbombardowaniu przez niemieckie bombowce nurkujące polska załoga zmuszona została porzucić elektrownię.

Tadeusz Kahl awansowany do stopnia porucznika znalazł się po upadku powstania w obozie jenieckim. Po wyzwoleniu wykładał elektrotechnikę ogólną i samochodowe urządzenia elektryczne na Kursach Mechaników Samochodowych dla żołnierzy Brygady Spadochronowej Wojska Polskiego w Bramsche w okupowanych przez Aliantów Niemczech.

Po powrocie do Warszawy w czerwcu 1946 r. zaczął pracować w Dyrekcji Odbudowy, projektując instalacje elektryczne dla dużych kompleksów biurowych, m.in. Budynku Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego – gmachu znajdującego się w Warszawie przy placu Trzech Krzyży 3/5 (obecnie siedziba Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii) oraz w Domu Partii przy ul. Nowy Świat 6/12 (obecnie Centrum Bankowo-Finansowe), łącznie z prowadzeniem nadzoru nad wykonawstwem.

W 1947 r. rozpoczął równolegle pracę jako starszy asystent w Katedrze Sieci Elektrycznych Politechniki Warszawskiej u Włodzimierza Szumilina. W latach 1949-1951 wykładał sieci elektryczne w Wyższej Szkole Inżynierskiej Wawelberga i Rotwanda i prowadził od 1949 r. wykłady (początkowo zlecone) w Politechnice Warszawskiej dotyczące tematyki urządzeń niskiego napięcia, instalacji elektrycznych, rozdzielni i sieci przemysłowych. W 1953 r. został samodzielnym pracownikiem naukowo-badawczym. W 1955 r. otrzymał tytuł docenta, a 19 maja 1965 r. profesora nadzwyczajnego. W latach 1962-1970 kierował Zakładem Sieci Elektrycznych w Katedrze Sieci Elektroenergetycznych, a w 1962-1964 był dziekanem Wydziału Elektrycznego. Po przejściu Politechniki na strukturę instytutową był w okresie 1970-1973 dyrektorem Instytutu Elektroenergetyki. Został też kierownikiem Studium Podyplomowego Automatyki i Urządzeń Elektrycznych.

Był promotorem szesnastu i recenzentem piętnastu prac doktorskich oraz opiniodawcą jedenastu prac habilitacyjnych.

W latach 1949-1950 brał udział w ramach Katedry w opracowaniu koncepcji sieci miejskiej Warszawy. Praca ta odegrała dominującą rolę w przebudowie i rozbudowie sieci przesyłowej i rozdzielczej na terenie miasta i terenów podmiejskich. Był także współautorem i kierownikiem prac studialnych nad optymalizacją i niezawodnością układów sieci elektrycznych kilku innych miast. Brał udział w pracy dotyczącej określenia obciążeń projektowanej sieci metra.

Tadeusz Kahl jest autorem lub współautorem sześciu książek (m.in. wielokrotnie wznawianego podręcznika pt. „Sieci elektroenergetyczne”), czterech skryptów oraz kilkudziesięciu artykułów i referatów z zakresu sieci i instalacji elektroenergetycznych.

Jako wybitny specjalista w zakresie sieci miejskich i urządzeń elektrycznych był członkiem wielu organizacji i towarzystw naukowo-technicznych, m.in. członkiem prezydium Komitetu Elektrotechniki PAN i przewodniczącym jego Sekcji Sieci Elektrycznych. Pełnił funkcję doradcy technicznego Zjednoczenia Energetyki oraz Dyrekcji Budownictwa MON. W latach 1961-1965 był przewodniczącym, a od 1966 r. zastępcą Techniczno-Ekonomicznej Rady Naukowej przy prezydencie Miasta Warszawy, radnym stołecznej Rady Narodowej (1965-1969), członkiem rad naukowych lub technicznych w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Elektromontaż, Ośrodku Badawczo-Rozwojowym POLAM, w Biurze Projektów Miastoprojekt, w Instytucie Technik Budowlanych (1962-1965), Organizacji Zarządzania i Ekonomiki Przemysłu Budowlanego, Energetyki, a także członkiem Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej.

Do SEP wstąpił w 1932 r. Był także aktywnym działaczem Związku Polskich Inżynierów Elektryków (scalonym z SEP w 1939 r.), m.in. w latach 1938-1939 jego skarbnikiem. Na XI Walnym Zgromadzeniu Członków SEP w czerwcu 1939 r. w Katowicach i Cieszynie został wybrany do Zarządu Głównego SEP. W czasie okupacji był członkiem konspiracyjnego zespołu SEP opracowującego pod kierownictwem J. Obrąpalskiego „Program elektryfikacji kraju” i wykonał tam koncepcję rozwiązania warszawskiego węzła sieciowego.

Po powrocie z wojny został dokooptowany do Tymczasowego Zarządu Głównego SEP (II połowa 1946 – grudzień 1947). Po październiku 1956 r. włączył się do prac SEP, będąc – jako członek ZG z wyboru – przewodniczącym CK Odczytowej, a następnie CK Norm i Przepisów Elektrycznych. W maju 1957 r. wszedł w skład Rady Czasopism SEP. Brał udział w organizowaniu Zespołu Rzeczoznawców SEP i został kierownikiem działu VIII „Sieci, instalacje i przewody”. Przewodniczył komisji kwalifikacyjnej Izby Rzeczoznawców nadającej status rzeczoznawcy i specjalisty SEP. Na XII WZD został wybrany na prezesa SEP na kadencję 1959-1961. W 1960 r. zorganizował Centralną Komisję Historyczną i objął jej przewodnictwo (do 1964r.). Był także wieloletnim działaczem Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych SEP.

Otrzymał odznaczenia: Krzyż Walecznych (za bitwę pod Kutnem w Wojnie Obronnej 1939r.) i Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (za walki w powstaniu warszawskim 1944r.), a ponadto Krzyż Kawalerski i Oficerski OOP, Złote OH SEP i NOT oraz Odznakę „Za Zasługi dla Warszawy”. XVIII WZD w Warszawie w 1969 r. nadał mu godność członka honorowego SEP.

Był dwukrotnie żonaty: w 1947 r. z Anielą Wojciechowską pracownikiem BGK ppor. AK „Nel” i w 1970 r. z Ireną Miszczak dr. inż. elektrykiem, specjalistą w dziedzinie kabli. 9 stycznia 1982 r., w drugim miesiącu obowiązywania stanu wojennego, Tadeusz Kahl doznał zawału serca. Wobec tego, że na skutek decyzji władz wojskowych nie działały telefony, domownicy nie mogli wezwać pogotowia ratunkowego. Zmarł nie doczekawszy się pomocy lekarskiej.

Tadeusz Kahl pochowany jest na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim na warszawskiej Woli (aleja 20, grób 15).

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 3 z 2004 r.

Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, grudzień 2018 r.

Źródła:

Akta osobowe profesora Tadeusza Kahla w archiwum Politechniki Warszawskiej; „Słownik biograficzny techników polskich” Z. 9 W. 1998 r.; „Przegląd Elektrotechniczny” 1967/6 i 1982/11-12 (fot.);

„Zarys historii Wydz. Elektrycznego 1921-1981″, (fot.) Politechnika Warszawska, 1983r.; „Historia Elektryki Polskiej” tom 1 (fot.) w. 1976, t. 2 w. 1977, t. 4 w. 1972.; „Historia SEP 1919-59″ w. 1959,

„Historia SEP 1919-99″ w. 1999 (fot.);

Zeszyt historyczny Nr 1 SEP W. 1994.

Felicjan Karśnicki (1880 – 1957)
Prezes SEP w latach 1931-1932

Felicjan Karśnicki urodził się 24 stycznia 1880 r. w Krzemieńczuku (ukr. KpeMei-myK, Kremenczuk) nad Dnieprem, mieście w środkowej części dzisiejszej Ukrainy, w obwodzie połtawskim, w ówczesnym Cesarstwie Rosyjskim, jako syn Józefa i Jadwigi z Nowogrodzkich i tam w 1898 r. zdał maturę.

W 1903r. ukończył Wydział Mechaniczny Instytutu Technologicznego w Charkowie uzyskując tytuł inżyniera technologa. Po studiach zaczął pracować na Ukrainie jako kierownik wydziału technicznego, a potem elektrotechnicznego w warsztatach kolei jekaterynieńskiej w Jekaterynosławiu. W latach 1908-1912 był zatrudniony jako inżynier projektowy i montażowy w Charkowskim Oddziale firmy Siemens Schuckert, obsługującym zakłady przemysłowe w Donieckim Zagłębiu Węglowym.

W okresie 1912-1918 był współwłaścicielem przedsiębiorstwa techniczno-handlowego „Brzostowicz-Karśnicki-Zakrzewski” w Charkowie i brał czynny udział w życiu tamtejszej Polonii, m.in. jako członek Zarządu Polskiej Rzemieślniczej Kasy Pożyczkowej.

W 1918 r. wyjechał do Polski, osiedlił się w Warszawie i zaczął pracować jako wicedyrektor Urzędu Elektryfikacyjnego przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Urząd ten zajmował się sprawami uregulowania stanu prawnego przedsiębiorstw energetycznych oraz zagadnieniami rozwoju elektryfikacji niepodległej Polski.

W latach 1920-1926 pracował w wytwórni radiotechnicznej Radiopol, przekształconej następnie w Polskie Towarzystwo Radiotechniczne (PTR), a następnie w Polskie Zakłady Marconi, kolejno jako: wicedyrektor, dyrektor generalny, członek zarządu i komitetu wykonawczego. PTR bardzo zasłużyło się dla rozwoju radiofonizacji kraju, nie tylko produkując sprzęt radiowy, ale uruchamiając w dniu 1 lutego 1925 r. pierwszą polską radiofoniczną stację nadawczą w Warszawie zlokalizowaną przy ul. Narbutta.

W latach 1927-1929 był dyrektorem zarządzającym spółdzielni Polskie Elektrownie, działającej przy Związku Elektrowni Polskich jako oddział handlowy. Od 1930 r. do wybuchu drugiej wojny światowej był członkiem zarządu i dyrektorem firmy Kabel Polski w Bydgoszczy, a od 1933 r. dyrektorem jej warszawskiego biura. Na tym stanowisku utrzymywał kontakty z przedsiębiorstwami zajmującymi się dystrybucją, sprzedażą i eksportem krajowych kabli i przewodów.

W czasie okupacji pracował w Fabryce Aparatów Elektrycznych (FAE) Kazimierza Szpotańskiego w Warszawie jako zastępca szefa zakupów.

Po zakończeniu wojny w 1945 r. pełnił krótko funkcję sekretarza Departamentu Energetycznego w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, a następnie do 1947 r. kierownika sekretariatu Politechniki Łódzkiej. Po powrocie do Warszawy pracował w ówczesnej Pierwszej Państwowej Fabryce Aparatów Elektrycznych, przemianowanej na Zakłady Wytwórcze Aparatów Wysokiego Napięcia (dawna FAE Kazimierza Szpotańskiego). Praca ta, ze względu na zły stan zdrowia, była dla niego zbyt wyczerpująca, wobec czego przeniósł się do działu planowania Centralnego Zarządu Energetyki na stanowisko kierownika oddziału sprawozdawczości. Pogarszający się stan zdrowia i podeszły wiek zmusiły go do przejścia na emeryturę w lipcu 1950 r., w wieku 70 lat. Do marca 1955r. zajmował się jeszcze dorywczo tłumaczeniami różnych prac i artykułów dla wielu instytucji naukowych i czasopism technicznych, głównie dla „Przeglądu Elektrotechnicznego” (znał dobrze języki obce: francuski, niemiecki i rosyjski).

Felicjan Karśnicki czynnie działał także w polskich organizacjach elektrotechnicznych. W 1918 r. wstąpił do Koła Elektrotechników przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie i został członkiem komisji, która opracowała pierwsze polskie przepisy bezpieczeństwa dla urządzeń elektrycznych o napięciu do 250 V. Zostały one uznane przez Urząd Elektryfikacyjny przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu za przepisy państwowe i opublikowane na początku 1919 r. Komisja opracowała ich rozszerzone wydanie oraz tablice zawierające wskazówki na wypadek pożaru
i o ratowaniu porażonych prądem elektrycznym.

W czerwcu 1919 r. F. Karśnicki wziął udział w Zjeździe Założycielskim Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Warszawie. Koło Elektrotechników Stowarzyszenia Techników w Warszawie, najstarsze spośród zrzeszeń elektryków przed powstaniem SEP, przekształciło się w 1920 r. w Warszawskie Koło SEP. Jego pierwszym prezesem został F. Karśnicki, który tę funkcję pełnił nieprzerwanie do 1928 r. będąc jednocześnie przedstawicielem Koła na zjazdy delegatów kół SEP. Był również członkiem wspólnej Komisji SEP i Związku Elektrowni Polskich do opracowania przepisów wykonawczych do ustawy elektrycznej z 1922 r. Na V Zgromadzeniu Delegatów Kół SEP w 1925 r. w Warszawie przedstawił zainicjowany przez Koło Warszawskie SEP wniosek połączenia się Stowarzyszenia Radiotechników Polskich i Stowarzyszenia Teletechników Polskich z SEP, do czego potrzebne było przeprowadzenie niezbędnych zmian w statucie SEP. Na tymże Zgromadzeniu została nadana na jego wniosek, po raz pierwszy w historii SEP, godność Członka Honorowego SEP profesorowi Mieczysławowi Pożaryskiemu. Prowadzone w Warszawskim Kole SEP pod kierownictwem F. Karśnickiego prace nad programem reorganizacji SEP uwieńczone zostały przyjęciem przez VIII Zgromadzenie Delegatów Kół SEP w 1928 r. w Toruniu nowego statutu. W statucie tym nazwa Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich została zmieniona na Stowarzyszenie Elektryków Polskich (obejmując tym samym także radio- i teletechników), najwyższą władzą stały się coroczne walne zgromadzenia członków SEP zamiast zgromadzeń delegatów kół SEP, koła terenowe zamieniono na oddziały SEP, a naczelną władzą wykonawczą został Zarząd Główny SEP zamiast Zarządu SEP. Felicjan Karśnicki został na tym Zgromadzeniu wybrany do Tymczasowego Zarządu SEP, (właściwy zarząd miał być wybrany według nowego statutu przez listowne referendum wszystkich członków). W 1930 r. Felicjan Karśnicki był prezesem Oddziału Bydgoskiego SEP, w kadencji 1928-1929 członkiem Zarządu Głównego, a w kadencji 1931-1932 prezesem SEP, w kadencji 1932-1933 – pierwszym wiceprezesem (zgodnie z nowym statutem prezes SEP po upływie swej kadencji zostawał automatycznie pierwszym wiceprezesem na dalszą kadencję). W następnych latach działał nieprzerwanie w naczelnych władzach SEP jako jeden z wiceprezesów, sekretarz biura Zarządu (ale nie sekretarz generalny), skarbnik lub członek Zarządu Głównego. Był członkiem Zarządu wydawnictwa „Przegląd Elektrotechniczny”, działał w komisjach bibliotecznej i wydawniczej.

Lata trzydzieste należały do okresu najbardziej ożywionej działalności wydawniczej SEP. Obejmowała ona: normy i przepisy, książki i podręczniki, różne wydawnictwa, kalendarzyki SEP i skrypty. Do podstawowych zadań komisji wydawniczej należała ocena przedłożonego dzieła, decyzja o jego druku, określenie nakładu i ocena ewentualnego ryzyka.

W 1933 r. F. Karśnicki był członkiem komitetu organizacyjnego wspólnego Zjazdu SEP i ECS (Czechosłowackiego Związku Elektryków), dążącego do zacieśnienia wzajemnej współpracy.

W latach 1923-1926 był członkiem Państwowej Rady Elektrycznej, organu doradczego Ministerstwa Robót Publicznych do spraw elektryfikacji kraju, a w latach 1929-1931 członkiem Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego w dziale zajmującym się opracowaniem przepisów polskich (drugi dział zajmował się międzynarodową współpracą z IEC).

W 1935 r. był również członkiem Rady Polskiego Związku Przedsiębiorstw Elektrotechnicznych, którego prezesem od 1926 r. był prezes SEP w kadencji 1929-1930 – Zygmunt Okoniewski.

Felicjan Karśnicki opublikował wiele artykułów prasowych. W artykule zatytułowanym „Stowarzyszenie Elektryków Polskich w 1931 r.” zamieszczonym w „Przeglądzie Elektrotechnicznym” nr 8 z 1932 roku przedstawił sprawę zakończenia działalności PKE wskutek włączenia go do SEP oraz wyniki wyborów prezesa i członków Zarządu Głównego SEP przez referendum. Na IV Walnym Zgromadzeniu SEP w Łodzi w 1932 r. wygłosił referat „Przemysł elektrotechniczny w obliczu obecnych trudności”, w którym nawiązał do panującego kryzysu i zaapelował o popieranie wyrobów krajowych i ograniczenia importu.

Na XI Walnym Zgromadzeniu SEP w 1939 r. w Katowicach i Cieszynie, na którym nastąpiło połączenie się SEP, STP i ZPIE w jedną organizację SEP, otrzymał godność Członka Honorowego. Odznaczony był Brązowym Krzyżem Zasługi.

Zmarł 9 kwietnia 1957 r. w Warszawie i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

Opracował: Zbigniew Białkiewicz

Materiał został pierwotnie opublikowany w „Spektrum” nr 5 z 2002r.

Uzupełnienia i redakcja dla potrzeb publikacji internetowej: Jacek Nowicki, SG SEP, Wrzesień 2018r.

Źródła:

Polski Słownik Biograficzny, t. 12, 1966 rok, s. 139.

Przegląd Elektrotechniczny 1932 – fot., 1933 – fot., 1939, z. 12 – fot.

Praca zbiorowa Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919-1959, WCT NOT 1959r.

Kubiatowski: Inż. Felicjan Karśnicki. Przegląd Elektrotechniczny nr 2 z 1973r.

Słownik biograficzny techników polskich, z. 10, 1999 rok, s. 63

Wybitni polscy elektrycy

NA SKRÓTY

ARCHIWUM

POLECAMY